آشنایی‌زدایی: اصطلاح‌شناسی
آشنایی‌زدایی <املای دیگر: آشنائی‌زدائی> Ɂâš(e)nâ-y(/Ɂ)-i-zodâ-y(/Ɂ)-i [اسم] {فارسی} (به انگلیسی: defamiliarization <املای آمریکایی>، defamiliarisation <املای بریتانیایی>)
اصطلاح «آشنایی‌زدایی» را نخستین بار ویکتور اشکلوفسکی/شکلوفسکی در سال ۱۹۱۷ در مقالهٔ «هنر به‌مثابۀ فن/تکنیک» مطرح کرد. واژۀ آشنایی‌زدایی در فارسی ترجمه‌ای است از واژۀ انگلیسی defamiliarization و واژۀ انگلیسی خود ترجمه‌ای است از واژۀ آلمانیِ Verfremdung که نخستین بار برتولت برشت، شاعر آلمانی، ـ که گویا با آثار اشکلوفسکی آشنایی داشته ـ برساخته‌است. در روسی، اصطلاحی را که برشت مطرح کرد به‌صورت очуждение (تلفظ: ãčuždéniye) لفظاً به‌معنای «غریبه‌سازی» ترجمه کرده‌اند. اما اصطلاحی که ویکتور اشکلوفسکی ساخته در روسی остранение (تلفظ: ãstrãnéniye) است به‌معنای لفظی «عجیب‌‌سازی، غریب‌سازی، غیرعادی‌سازی، بیگانه‌سازی». واژهٔ остранение اسم است از остранить (تلفظ: 'ãstrãn'it) «عجیب/غریب ساختن (= کردن)» که خود فعل سببی از صفت странный (تلفظ: stránniy) «عجیب، غریب، غیرعادی» است۱. اسم حاصل از فعل остранить طبق قاعده باید دو н داشته باشد، اما اشکلوفسکی برای متمایز کردن این اصطلاح ادبی به‌عمد آن را با یک н نوشته‌است.
- پی‌نوشت:
۱. در واقع
Странный + приставка о- + суффикс -еть→ остранеть → остранить → остраннение
همچنین بسنجید با:
слабый + о- + -еть → ослабеть → ослабить → ослабление
- منابع:
.Гинзбург, К. Остранение: Предыстория одного литературного приема / Пер. с итал. С. Козлова // Новое литературное обозрение. — 2006. — № 80 -
.Остраннение // Квятковский А. П. Поэтический словарь. — М.: Советская энциклопедия, 1966. — С. 188—189 -
.Bloch E. Gesamtausgabe. Fr./M., 1965. Bd 9: Literarische Aufsätze -
محمدمهدی یزدانی
