حدود العالم من المشرق الی المغرب
حدود العالم من المشرق الی المغرب hodud-o l-Ɂâlam-e men al-mašreq-e Ɂela l-maqreb [اسم خاص] {عربی}
(به اختصار: حدود العالم) قدیمی‌ترین کتاب جغرافیای عمومیِ برجای‌مانده به زبان فارسی که به سال ۳۷۲ هجری قمری تألیف شده و به امیر ابی‌الحرث/الحارث محمد بن احمد از سلسلهٔ فریغونیان که در گوزگانان حکمرانی داشته‌اند تقدیم شده‌است. از مؤلف کتاب اطلاعی در دست نیست. نثر کتاب ساده و روان و به شیوهٔ نثر مرسل عهد سامانی است. حدود العالم ساختاری علمی و منطقی دارد و اصولی و روشمند نوشته شده‌است، بدین‌گونه که نویسنده ابتدا اندکی دربارهٔ زمین و تقسیم آن به چهار نیم‌کرهٔ شمالی و جنوبی و شرقی و غربی سخن می‌گوید و سپس مهم‌ترین دریاها، جزیره‌ها، کوه‌ها، رودها، بیابان‌ها و پنجاه‌ویک ناحیۀ زمین را نام می‌برد و دربارهٔ وضعیت آب‌وهوایی، محصولات تولیدی، ادیان و مذاهب و وضعیت سیاسی ـ اجتماعی هر ناحیه به‌صورت مختصر و مفید اطلاعات ارزشمندی را در اختیار خواننده قرار می‌دهد. از متن کتاب چنین برمی‌آید که نویسنده، برخلاف اغلب جغرافی‌دانان کهن، سیاح نبوده‌است و اطلاعات خود را از منابع مکتوب گذشتگان علی‌الخصوص آثار یونانیان ازجمله ارسطاطالیس و بطلمیوس گرفته‌است.
- منبع
- حدود العالم من المشرق الی المغرب (۱۳۴۰). تصحیح منوچهر ستوده. تهران: دانشگاه تهران (چ۲، تهران: طهوری، ۱۳۶۲).
محسن احمدوندی
