سرچشمۀ تصوف در ایران
سرچشمۀ تصوف در ایران sar-češm-e=y-e tasavvof dar Ɂirân [اسم خاص] {فارسی- عربی (تصوف)}
کتابی از سعید نفیسی. نفیسی در این کتاب می‌کوشد جریان تصوف را کاملاً ایرانی و آریایی معرفی کند و به همین منظور پیوندهایی میان تصوف ایرانی با آیین‌های زرتشتی، مانوی و بودایی برقرار می‌کند. او معتقد است گرایش‌های صوفیانه در ایران هیچ ارتباطی با افکار و ادیان سامی ندارد و همچنین بر این باور است که اگر نشانه‌های برخی از معتقدات یهود و نصارا و یونانیان در تصوف ایرانی مشاهده می‌شود، به‌صورت مستقیم به تصوف ایران وارد نشده‌است، بلکه این عقاید ابتدا در دین مانی اثر گذاشته و سپس از آنجا وارد تصوف ایران شده‌است. بنابراین این افکار را متصوفهٔ ایران مستقیماً از یهود و نصارا و یونانیان نگرفته‌اند و از آیین مانی اقتباس کرده‌اند. نفیسی تصوف ایرانی پیش از اسلام را اساساً یادگار دوره‌ای می‌داند که ایرانیان از امتیازات طبقاتیِ جان‌آزار زمان ساسانیان به تنگ آمده بودند. از منظر او تصوفِ ایرانی بعد از اسلام نیز واکنشی به برتری‌جویی نژادی اعراب بوده است که ایرانیان را مملوک و بندهٔ زرخریدِ خود محسوب می‌کردند. در جای‌جای این کتاب کوچک و کم‌حجم ردپای جهت‌گیری‌های مارکسیستی و تعصبات ناسیونالیستیِ نویسنده به‌وضوح قابل مشاهده است و این مسئله آسیبی جدی برای یک کتاب پژوهشی به شمار می‌آید.
- منبع
- نفیسی، سعید (١٣٤٣). سرچشمهٔ تصوف در ایران. تهران: کتابفروشی فروغی.
محسن احمدوندی
