لریمر، دیوید لاکهارت رابرتسون
دیوید لاکهارت رابرتسون لریمر <املای دیگر: لوریمر؛ گونۀ دیگر: لاریمر> deyvid lâkhârt râbertson lo(/â)rimer [اسم خاص] {انگلیسی} (به انگلیسی: David Lockhart Robertson Lorimer)
کلنل دیوید لاکهارت رابرتسون لریمر (١٨٧٩-١٩٦٢) کنسول انگلیس در کرمان و پژوهشگر فرهنگ عامه. وی حدود صد سال پیش با کمک همسرش، امیلی اوورند لاریمر، افسانه‌ها و ترانه‌های مردم کرمان را به گونه‌ای نسبتاً روشمند جمع‌آوری کرد (نک لریمر، ١٣٥٣؛ بازچاپ: لاریمر، ١٣٩٥). دانشنامۀ ایرانیکا لریمر را چنین معرفی کرده است:
لریمر در سال ١٨٩٦ به ارتش هند پیوست و در سال ١٩٢٧ از ارتش بازنشسته شد. او عضو انجمن سلطنتی مطالعات آسیایی، انجمن سلطنتی جغرافیا (جایی که به هنگام حضورش در لندن فرصت را غنیمت شمرد و در یک سخنرانی از تجربیاتش گفت)، و فرهنگستان علوم تجربی و علوم انسانی نروژ بود. لریمر در اصل بیشتر افسر نظامی بود تا زبان‌شناس. وی اغلب مأموریت می‌یافت تا اطلاعاتی دربارۀ مردم، جاده‌ها و مکان‌های راهبردی گردآوری کند. سایر فعالیت‌های وی در ایران شامل برقراری روابط دوستانه با سران و بزرگان قبایل و استفاده از این نفوذ در جهت سیاست بریتانیا در منطقه بود. اسناد بسیاری در دست است که از نقش حیاتی لریمر در مقام افسر اطلاعاتی در جنوب ایران بین سال‌های ١٩٠٣-١٩٠٩ حکایت دارد، از جمله گزارشی دربارۀ سران بختیاری و روابط درون‌قبیله‌ای آنان و همچنین نگرش هر یک نسبت به بریتانیایی‌ها. این گزارش در طی خدمت وی در مقام جانشین کنسول (بین سال‌های ١٩٠٨-١٩١٠) در خوزستان فراهم شد. این گزارش ارزیابی مفصلی است از ویژگی‌های شخصیتی هر یک از سران قبایل و روابط خاص حاکم بر سران قبایل گوناگون خوزستان. اهمیّت این فعالیت‌های لریمر در جنوب ایران را نمی‌توان دست‌کم گرفت، زیرا بریتانیا منافعی حیاتی در نفت ایران داشت و امنیت هندوستان در گروِ اهمیّت ژئوپولیتیک این منطقه بود. در عین حال، لریمر علاقۀ شدیدی به لهجه و فرهنگ عامۀ منطقه داشت. وی بر این عادت بود که از گفته‌های گویشوران مسن، یعنی همان‌هایی که وی سر شب‌ها را با آنان می‌گذراند، اطلاعات زبانی را کسب کند. تنها بخشی از اطلاعات گویشی گردآوری‌شدۀ وی در زمان حیاتش چاپ شد. انبوهی از اطلاعات گویشی چاپ‌نشده (که عمدتاً متون حروفچینی‌شده ولی ترجمه‌نشده‌ای بودند)، همراه با عکس‌ها و اسلایدهای شیشه‌ای وی، به دانشکدۀ مطالعات شرقی و آفریقایی دانشگاه لندن تحویل داده شد. د. ل. لریمر از نظام ثبت داده‌های زبانی به شیوۀ خاصی بهره می‌گرفت. این شیوه آوانگاری محض بود که ظرایف تلفظ را (به‌ویژه دربارۀ واکه‌ها) ثبت می‌کرد. این نظام گونه‌های بی‌شماری را که برای هر یک از اَشکال بنا به محیط آوایی رخ می‌داد نشان می‌داد. تکیۀ تمایزدهندۀ معنایی احتمالی در جملات و ویژگی گفتار هر گویشور مفروضی نیز به نمایش درمی‌آمد.
نامه‌های همسر لریمر را محمد قائد با عنوان نامه‌هایی از کرمان به دوبلین ترجمه کرده‌است (نک. لاریمر، ١٣٩٧). در این کتاب بیش از ٥٠ نامه از امیلی اوورند لاریمر (۱۸۸۱-۱۹۴۹)، همسر ایرلندی لریمر، به پدر و مادرش آورده شده‌است. قائد در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر گفته‌است: «زمانی که به دنبال مطالبی دربارۀ جنگ جهانی دوم می‌گشتم، در موزۀ بریتانیا با این نامه‌ها روبه‌رو شدم و توانستم یک کپی از آنها تهیه کنم. این نامه‌ها برای نخستین بار است که به فارسی برگردانده می‌شود و قالب کتاب به خود می‌گیرد» (نک. خبرگزاری مهر).
- منابع
- خبرگزاری مهر. «ترجمۀ "نامه‌هایی از کرمان به دوبلین" تا آخر اسفند تمام می‌شود». اینجا را ببینید.
- سپنتا، ساسان (١٣٧٧). «لوریمر و م‍طال‍عۀ بعضی گویش‌ها در کرمان». فرهنگ کرمان، س۷، ش٢٦-٢٨.
- لاریمر، امیلی اوورند (١٣٩٧). نامه‌هایی از کرمان به دوبلین: از دست‌نوشته‌های کتابخانه بریتانیا، لندن. برگزیده، ویراسته و ترجمۀ محمد قائد. تهران: کلاغ.
- لاریمر، دی. ال. آر. [دیوید لاکهارت رابرتسون] (١٣٩٥). فرهنگ مردم کرمان (فرهنگ لریمر). ترجمۀ فریدون وهمن. به کوشش و با مقدمۀ محمدعلی گلاب‌زاده. کرمان: مرکز کرمان‌شناسی.
- لریمر، د. ل. (١٣٥٣). فرهنگ مردم کرمان. ترجمۀ فریدون وهمن. تهران بنیاد فرهنگ ایران.
www.iranica.com
این صفحه تکمیل خواهد شد.
مجید باغینی‌پور
