یادداشت: از یا کز؟
۱ مهر ۱۴۰۰
از یا کز؟
منوچهر فروزنده فرد
غيرت عشق زبان همه خاصان ببريد
کز (/ از) کجا سرّ غمش در دهن عام افتاد (حافظ: غزل ۱۱۱)
حمیدیان (۱۳۹۲: ۳/ ۱۷۷۲) معتقد است که ضبط «کز کجا» با «از کجا» در بيت بالا تفاوتی ندارد، اما اتفاقاً این بیت از مواردی است که یک حرف «که» می‌تواند معنی را کاملاً تغییر دهد. اگر بیت را با ضبط «از کجا» در نظر بگيريم، حافظ می‌گوید با وجود اينکه غيرت عشق زبان همۀ خاصان را بريده‌است، تعجب می‌کنم که چگونه و از کجا سر غمش در دهن عام افتاد(ه‌است). اما اگر بيت را با ضبط «کز کجا» در نظر بگیریم، معنی چنین می‌شود: غيرت عشق زبان همۀ خاصان را ببُريد و آنها را عتاب کرد که «از کجا سر غمم در دهن عام افتاد(ه‌است)؟!». در واقع تفاوت دو ضبط در اين است که با «از» زبان خاصان پيش از فاش کردن سِر بريده شده‌است و با «کز» پس از فاش کردن آن.
- منبع:
- حمیدیان، سعید، ۱۳۹۲، شرح شوق، ۵ج، چ۲، تهران، قطره.
این یادداشت پیش‌تر به‌عنوان بخشی از مقاله‌ای با این مشخصات منتشر شده‌است: فروزنده فرد، منوچهر، ١٣٩٧، «سلسلۀ پریشان (٢): ده نکته دربارۀ حافظ»، فصلنامۀ قلم (کرمانشاه)، ش٨، ص١-١٠. بارگیری
دربارۀ نویسنده و فهرست نوشته‌های دیگر وی در پارسی‌شناسی
