یادداشت: عاشوری
۳۰ خرداد ۱۴۰۰
عاشوری (واژه‌ای در فارسی کرمانی)
منوچهر فروزنده فرد
در گویش کرمانی عاشوری غذایی است که «شب عاشورا۱ به فقرا دهند. جزء اصلی این غذا گندم پخته است که روی آن عدس و نخود پخته و زر[د]چوبه می‌ریزند. غذایی خوش‌مزه و ثقیل است» (ستوده، ۱۳۳۵: ۱۱۹).
به نظر می‌رسد این رسم و نام آن از صابئین مندایی اقتباس شده باشد. صابئین معتقدند که نوح و همراهانش، پس از فرونشستن طوفان و پیاده شدن از کشتی، به‌منظور طلب آمرزش برای روح گناهکارانی که به طوفان گرفتار شدند با حبوباتی که در کشتی باقی مانده بود نوعی غذا درست کردند. منداییان هر سال آیینی به نام عاشوریه برگزار می‌کنند و در آن به رسم یادبود غذایی شبیه حلیم با حبوبات درست کرده به خانه‌های یکدیگر می‌فرستند یا به فقرا می‌دهند (برنجی، ۱۳۶۷: ۶۴ و ۲۲۶-۲۲۷).
- پی‌نوشت
۱. تا آنجا که این نگارنده، به‌عنوان گویشور کرمانی، اطلاع دارد امروزه عاشوری را روزهای اول ماه محرم و هنگام صبح می‌پزند و توزیع می‌کنند. این رسم به یادبود تازه‌درگذشتگان انجام می‌گیرد، اما غذایی که به‌عنوان عاشوری خیرات می‌کنند لزوماً حاوی حبوبات نیست، یعنی علاوه بر بلغور (که حاوی حبوبات است)، حلیم و شله‌زرد و امثال آن را نیز شامل می‌شود. همچنین در برخی روستاهای کرمان در محرم غذایی خاص به نام عاشوری طبخ می‌شد که عبارت بود از پلویی که روی آن انواع حبوبات پخته و سبزیجات و سیرداغ می‌ریختند (چیزی شبیه خورشت ولی بدون گوشت).
- منابع
- برنجی، سلیم، ۱۳۶۷، قوم ازیادرفته: کاوشی دربارۀ قوم صابئین مندایی، تهران، دنیای کتاب.
- ستوده، منوچهر، ۱۳۳۵، فرهنگ کرمانی، تهران، فرهنگ ایران‌زمین.
