پارسی‌شناسی: شیوه‌نامه: تفاوت بین نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
| (۲۹ نسخهٔ میانیِ همین کاربر نمایش داده نشده است) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | === | + | ===شیوه‌نامه‌ی نگارش مدخل در پارسی‌شناسی=== |
| − | ـ | + | ـ آنچه در ادامه می‌آید شیوه‌نامه‌ی نگارش مدخل‌هاست. نگارش یادداشت‌ها لزوماً پی‌روِ این شیوه‌نامه نخواهد بود. |
| − | ـ | + | ـ موردهایی که خلاف این شیوه‌نامه در مدخل‌ها ملاحظه شود در آینده ویرایش خواهد شد. |
ـ این صفحه ویرایش، تکمیل و به‌روزرسانی خواهد شد. | ـ این صفحه ویرایش، تکمیل و به‌روزرسانی خواهد شد. | ||
| − | ====ترتیب | + | ====ترتیب حرف‌های الفبا و نویسه‌های فرعی خطّ فارسی==== |
| − | * ترتیب | + | * ترتیب حرف‌های الفبای فارسی به‌این‌صورت است: |
آ، ا، (أ، [إ،]) ب، پ، ت، ث، ج، چ، ح، خ، د، ذ، ر، ز، ژ، س، ش، ص، ض، ط، ظ، ع، غ، ف، ق، ک، گ، ل، م، ن، و، (ؤ،) ه، (ۀ، ۃ،) ی، (ئ،) ء | آ، ا، (أ، [إ،]) ب، پ، ت، ث، ج، چ، ح، خ، د، ذ، ر، ز، ژ، س، ش، ص، ض، ط، ظ، ع، غ، ف، ق، ک، گ، ل، م، ن، و، (ؤ،) ه، (ۀ، ۃ،) ی، (ئ،) ء | ||
| سطر ۱۴: | سطر ۱۴: | ||
* از کاربرد نشانه‌های «ي» و «ك» به‌جای «ی» و «ک» در متن‌های فارسی پرهیز می‌شود. | * از کاربرد نشانه‌های «ي» و «ك» به‌جای «ی» و «ک» در متن‌های فارسی پرهیز می‌شود. | ||
| − | * ''الـ'' آغازین مدخل در ترتیب | + | * ''الـ'' آغازین مدخل در ترتیب الفبایی در نظر گرفته نمی‌شود (مثلاً ''التفهیم...'' ذیل حرف «ت» می‌آید)، امّا ''الـ'' میانی ترکیب، عبارت و جمله در ترتیب الفبایی لحاظ می‌گردد. |
| − | * | + | * همه‌ی ترکیب‌های یک واژه به‌ترتیب پس‌از آن می‌آیند. برای نمونه ''آب حیات'' بلافاصله پس‌از ''آب'' می‌آید و نه مثلاً پس‌از ''آبان'' (اگر بخواهیم این قاعده را به‌لحاظ صوری تبیین کنیم می‌توان گفت «فاصله» به‌لحاظ ترتیب الفبایی بر همه‌ی حرف‌ها مقدّم است). |
| − | * نقطه، ویرگول، دونقطه، | + | * نقطه، ویرگول، دونقطه، پرانتز/کمان و دیگر نشانه‌های سجاوندی در ترتیب الفبایی در نظر گرفته نمی‌شوند. |
====پیوسته‌نویسی/ جدانویسی و فاصله‌گذاری==== | ====پیوسته‌نویسی/ جدانویسی و فاصله‌گذاری==== | ||
| − | + | درزمینه‌ی پیوسته‌نویسی یا جدانویسی اصل را بر حدّاکثر جدانویسی در واژه‌های فارسی و حدّاکثر پیوسته‌نویسی در واژه‌های غیرفارسی گذاشته‌ایم. درزمینه‌ی فاصله‌گذاری نیز تا جای ممکن تکیه و قاعده‌های صرفی زبان فارسی را در نظر داشته‌ایم. برای راه‌نمایی بیشتر، فرهنگ‌واره‌ی املایی پارسی‌شناسی در آینده در دست‌رس پژوهشگران قرار خواهد گرفت. | |
| − | |||
| − | |||
====حرکت‌گذاری==== | ====حرکت‌گذاری==== | ||
| − | * در عنوان صفحه و مدخل معمولاً از نشانه‌های فتحه/زبر (ـَ)، کسره/زیر (ـِ)، ضمه/پیش (ـُ)، تنوین جر/دوزیر (ـٍ)، تنوین رفع/دوپیش (ـٌ)، تشدید (ـّ)، سکون (ـْ)، الفک زبرین (ـٰ) و الفک زیرین (ـٖ) استفاده نمی‌شود ولی در | + | * در عنوان صفحه و مدخل معمولاً از نشانه‌های فتحه/زبر (ـَ)، کسره/زیر (ـِ)، ضمه/پیش (ـُ)، تنوین جر/دوزیر (ـٍ)، تنوین رفع/دوپیش (ـٌ)، تشدید (ـّ)، سکون (ـْ)، الفک زبرین (ـٰ) و الفک زیرین (ـٖ) استفاده نمی‌شود ولی در توضیح‌های مدخل درصورت لزوم از آن‌ها ـ به‌ویژه از تشدید و کسره‌ی اضافه ـ بهره خواهیم برد. درصورتی‌که چند مدخل هم‌نگاره (/هم‌نویسه/هم‌نگاشت) داشته باشیم در عنوان صفحه نیز از حدّاقلّ حرکت‌گذاری برای تمایز آن‌ها استفاده می‌شود: ''فِعل''، ''فَعَل''. |
| − | * مد (در «آ»)، همزه (در «أ»، [«إ»،] «ؤ»، «ئ»)، تنوین نصب («اً/ ـاً»)، سرِیا (در «ۀ/ | + | * مد (در «آ»)، همزه (در «أ»، [«إ»،] «ؤ»، «ئ»)، تنوین نصب («اً/ ـاً»)، سرِیا (در «ۀ/ ـۀ»، درصورت لزوم) و نقطه‌های تای گرد («ة/ ـة»، درصورت لزوم) همواره ـ چه در عنوان صفحه و مدخل و چه در متن آن ـ نوشته می‌شوند. |
| − | ==== | + | ====رسم‌خطّ شعرها و متن‌های کهن==== |
| − | امروزین‌سازی | + | امروزین‌سازی رسم‌خط گاه زیبایی‌های بلاغی برخی بیت‌ها و عبارت‌های کهن را از بین می‌برد؛ مثلاً در مصراع ''دوش رفتم بدر [= به در] میکده خواب‌آلوده'' اگر ''بدر [= به در]'' را مطابق رسم‌خط قدیم بنویسیم ''بَدر'' («ماه تمام») را نیز ـ که در تناسب با ''دوش'' است ـ تداعی می‌کند (''ایهام تبادر'' یا ''تصحیف تناسب''). در این‌گونه موردها از امروزین‌سازی رسم‌خط پرهیز می‌کنیم (برای توضیح بیشتر نک. علی جلالی و منوچهر فروزنده فرد، «ملاحظات ویرایش متون کهن با توجّه به ”هنرسازه“ای بدیعی»، ''فنون ادبی''، س١٠، ش٣ (پیاپی: ٢۴)، پاییز ١٣٩٧، ص٩٧-١١۴. [http://bayanbox.ir/download/4988758091306115519/%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%B8%D8%A7%D8%AA-%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4.pdf بارگیری]). |
| − | ==== | + | ====عددها==== |
| − | برای | + | برای عددهای فارسی از نشانه‌های ۰، ۱، ۲، ۳، ۴، ۵، ۶، ۷، ۸، ۹ استفاده و از نشانه‌های ٤، ٥، ٦ پرهیز می‌شود. |
====پرهیز از بیگانه‌گرایی==== | ====پرهیز از بیگانه‌گرایی==== | ||
| − | کوشش می‌کنیم واژه‌های بیگانه‌ای را که دارای برابر(های) فارسی رایج هستند به کار نبریم. برای یافتن برابرهای مناسب، از واژه‌های مصوّب فرهنگستان زبان و ادب فارسی و کوشش‌های واژه‌سازان و برخی سره‌نویسان بهره خواهیم برد. این | + | کوشش می‌کنیم واژه‌های بیگانه‌ای را که دارای برابر(های) فارسی رایج هستند به کار نبریم. برای یافتن برابرهای مناسب، از واژه‌های مصوّب فرهنگستان زبان و ادب فارسی و کوشش‌های واژه‌سازان و برخی سره‌نویسان بهره خواهیم برد. این البتّه به‌معنای سره‌نویسی کامل و پرهیز مطلق از واژه‌های عربی نخواهد بود. |
| + | |||
| + | هم‌چن‌این می‌کوشیم از جمع‌های شکسته(/ مکسّر)، اسم‌ها و صفت‌های مؤنّث، واژه‌های مثنّا، واژه‌های دارای الف‌ولام و تنوین و دیگر نشانه‌های خاصّ عربی تا جای ممکن پرهیز کنیم. | ||
====نشانه‌های واج‌نویسی فارسی معیار امروز==== | ====نشانه‌های واج‌نویسی فارسی معیار امروز==== | ||
| سطر ۸۷: | سطر ۸۷: | ||
۲۳. /y/ ی | ۲۳. /y/ ی | ||
| − | * برای | + | * برای آگاهی بیشتر نک. [[صامت: صامت‌های فارسی]]. |
| − | ===== | + | =====مصوّت‌ها (واکه‌ها)===== |
۱. /a/ ـَ | ۱. /a/ ـَ | ||
| سطر ۱۰۴: | سطر ۱۰۴: | ||
* /:o/ ـُ کشیده در ''روشن'' و ''گوهر'' و مانند آن‌ها | * /:o/ ـُ کشیده در ''روشن'' و ''گوهر'' و مانند آن‌ها | ||
| − | * برای | + | * برای آگاهی بیشتر نک. [[مصوت: مصوت‌های فارسی]]. |
=====نشانه‌های دیگر===== | =====نشانه‌های دیگر===== | ||
| سطر ۱۱۰: | سطر ۱۱۰: | ||
( ) واج درون این نشانه اختیاری است. | ( ) واج درون این نشانه اختیاری است. | ||
| − | ( /) واج درون این نشانه می‌تواند جانشین | + | ( /) واج درون این نشانه می‌تواند جانشین واجِ پیش‌از خود شود. |
====نشانه‌های واج‌نویسی زبان‌ها و گویش‌های دیگر==== | ====نشانه‌های واج‌نویسی زبان‌ها و گویش‌های دیگر==== | ||
| − | واج‌نویسی واژه‌های زبان‌ها و گویش‌های دیگر مطابق منبعی است که واژه از آن نقل می‌شود. | + | واج‌نویسی واژه‌های زبان‌ها و گویش‌های دیگر مطابق منبعی است که واژه از آن نقل می‌شود (مگر به خلاف آن تصریح شود). |
| − | ====نشانه‌های تقطیع | + | ====نشانه‌های تقطیع تکواژی و توضیح‌های زبان‌شناختی==== |
| − | - مرز | + | - مرز تکواژ |
= مرز واژه با واژه‌بست | = مرز واژه با واژه‌بست | ||
| − | (-) مرز | + | (-) مرز تکواژ محلّ اختلاف است و برخی پژوهشگران ممکن است به وجود مرز قایل نباشند. |
(= ) معادل‌های دیگر | (= ) معادل‌های دیگر | ||
| − | [ ] | + | [ ] مقوله‌ی دستوری مدخل (عمدتاً شامل این موردهاست: [اسم]، [صفت]، [گروه اسمی]، [اسم خاص]) |
| − | < > | + | < > توضیح‌های زبان‌شناختی (شامل املا(ها)ی دیگر، توضیح‌های اصطلاح‌شناختی و ...) |
| − | { } | + | { } خاستگاه مدخل |
====کوته‌نوشت‌ها==== | ====کوته‌نوشت‌ها==== | ||
| سطر ۱۳۹: | سطر ۱۳۹: | ||
خ: (هجری) خورشیدی/ (هجری) شمسی | خ: (هجری) خورشیدی/ (هجری) شمسی | ||
| − | س: [ | + | س: [درباره‌ی مجلّه‌ها] سالِ |
سنج.: بسنجید با | سنج.: بسنجید با | ||
| − | ش: | + | ش: شماره(ها)ی |
| − | ص: | + | ص: صفحه(ها)ی |
م: میلادی/ مسیحی | م: میلادی/ مسیحی | ||
| سطر ۱۵۱: | سطر ۱۵۱: | ||
نک.: نگاه کنید به | نک.: نگاه کنید به | ||
| − | ==== | + | ====شیوه‌ی ارجاع==== |
=====ارجاع درون‌متنی===== | =====ارجاع درون‌متنی===== | ||
| − | (نام خانوادگی نویسنده، سال انتشار کتاب یا مقاله: | + | (نام خانوادگی نویسنده، سال انتشار کتاب یا مقاله: شماره‌ی جلد برای کتاب‌های دارای بیش از یک جلد/ شماره‌ی صفحه یا صفحه‌های موردنظر) |
* مثال: | * مثال: | ||
| سطر ۱۶۱: | سطر ۱۶۱: | ||
(صادقی، ۱۳۹۲: ۲۰) | (صادقی، ۱۳۹۲: ۲۰) | ||
| − | =====ارجاع برون‌متنی (در فهرست | + | =====ارجاع برون‌متنی (در فهرست منبع‌ها)===== |
======ارجاع به کتاب====== | ======ارجاع به کتاب====== | ||
| − | ـ نام خانوادگی نویسنده، نام نویسنده، سال انتشار، ''نام کتاب''، | + | ـ نام خانوادگی نویسنده، نام نویسنده، سال انتشار، ''نام کتاب''، شماره‌ی جلد یا شمار مجلّدها، نوبت چاپ، محلّ چاپ، ناشر. |
* مثال: | * مثال: | ||
| سطر ۱۷۲: | سطر ۱۷۲: | ||
ـ صادقی، علی‌اشرف، ۱۳۹۲، ''فرهنگ جامع زبان فارسی''، ج۱ (آ)، چ۱، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی. | ـ صادقی، علی‌اشرف، ۱۳۹۲، ''فرهنگ جامع زبان فارسی''، ج۱ (آ)، چ۱، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی. | ||
| − | ======ارجاع به مقاله در | + | ======ارجاع به مقاله در مجلّه‌ها====== |
| − | ـ نام خانوادگی نویسنده، نام نویسنده، سال انتشار، «عنوان مقاله»، ''نام | + | ـ نام خانوادگی نویسنده، نام نویسنده، سال انتشار، «عنوان مقاله»، ''نام مجلّه''، سال یا دوره‌ی مجلّه، شماره‌ی مجلّه (شماره‌ی پیاپی مجلّه)، شماره‌ی صفحه‌های مقاله. |
* مثال: | * مثال: | ||
| − | ـ نجفی، ابوالحسن، ۱۳۹۰، «ذوبحرین، مشکل بزرگ عروض قدیم»، '' | + | ـ نجفی، ابوالحسن، ۱۳۹۰، «ذوبحرین، مشکل بزرگ عروض قدیم»، ''نامه‌ی فرهنگستان''، س۱۲، ش۱ (پیاپی: ۴۵)، ص۸ـ۱۵. |
======ارجاع به مقاله در مجموعه‌ها====== | ======ارجاع به مقاله در مجموعه‌ها====== | ||
| − | ـ نام خانوادگی نویسنده، نام نویسنده، سال انتشار مجموعه [سال نخستین انتشار مقاله]، «عنوان مقاله»، ''نام مجموعه''، نام و نام خانوادگی ویراستار(/ | + | ـ نام خانوادگی نویسنده، نام نویسنده، سال انتشار مجموعه [سال نخستین انتشار مقاله]، «عنوان مقاله»، ''نام مجموعه''، نام و نام خانوادگی ویراستار(/ ویراستاران) یا گردآورنده‌ی (/ گردآورندگان) مجموعه، شماره‌ی جلد یا شمار مجلّدها، نوبت چاپ، محلّ چاپ، ناشر، شماره‌ی صفحه‌های مقاله. |
* مثال: | * مثال: | ||
| − | ـ باطنی، | + | ـ باطنی، محمّدرضا، ۱۳۹۹ [۱۳۶۷]، «اجازه بدهید غلط بنویسیم»، ''درست و غلط در زبان از دیدگاه زبان‌شناسی: مجموعه‌ی مقاله‌ها و نقدها''، به‌کوشش فرهاد قربان‌زاده، چ۱، تهران، کتاب بهار، ص۱۹ـ۲۷. |
| − | ======ارجاع به مقاله در | + | |
| − | ـ نام خانوادگی نویسنده، نام نویسنده، سال انتشار مجموعه، «عنوان مقاله»، ''نام | + | ======ارجاع به مقاله در دانشنامهها====== |
| + | ـ نام خانوادگی نویسنده، نام نویسنده، سال انتشار مجموعه، «عنوان مقاله»، ''نام دانشنامه''، نام و نام خانوادگی ویراستار(/ ویراستاران) یا سرپرست (/ سرپرستان) دانشنامه، شماره‌ی جلد یا شمار مجلّدها، نوبت چاپ، محلّ چاپ، ناشر، شماره‌ی صفحه‌های مقاله. | ||
* مثال: | * مثال: | ||
| − | ـ خالقی مطلق، جلال، ۱۳۸۸، «رستم»، '' | + | ـ خالقی مطلق، جلال، ۱۳۸۸، «رستم»، ''دانش‌نامه‌ی زبان و ادب فارسی''، به‌سرپرستی اسماعیل سعادت، ج۳ (خارزنجی ـ سنایی غزنوی)، چ۱، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ص۳۳۱ـ۳۴۲. |
نسخهٔ کنونی تا ۲۹ ژانویهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۱۶:۲۲
محتویات
- ۱ شیوه‌نامه‌ی نگارش مدخل در پارسی‌شناسی
- ۱.۱ ترتیب حرف‌های الفبا و نویسه‌های فرعی خطّ فارسی
- ۱.۲ پیوسته‌نویسی/ جدانویسی و فاصله‌گذاری
- ۱.۳ حرکت‌گذاری
- ۱.۴ رسم‌خطّ شعرها و متن‌های کهن
- ۱.۵ عددها
- ۱.۶ پرهیز از بیگانه‌گرایی
- ۱.۷ نشانه‌های واج‌نویسی فارسی معیار امروز
- ۱.۸ نشانه‌های واج‌نویسی زبان‌ها و گویش‌های دیگر
- ۱.۹ نشانه‌های تقطیع تکواژی و توضیح‌های زبان‌شناختی
- ۱.۱۰ کوته‌نوشت‌ها
- ۱.۱۱ شیوه‌ی ارجاع
شیوه‌نامه‌ی نگارش مدخل در پارسی‌شناسی
ـ آنچه در ادامه می‌آید شیوه‌نامه‌ی نگارش مدخل‌هاست. نگارش یادداشت‌ها لزوماً پی‌روِ این شیوه‌نامه نخواهد بود.
ـ موردهایی که خلاف این شیوه‌نامه در مدخل‌ها ملاحظه شود در آینده ویرایش خواهد شد.
ـ این صفحه ویرایش، تکمیل و به‌روزرسانی خواهد شد.
ترتیب حرف‌های الفبا و نویسه‌های فرعی خطّ فارسی
- ترتیب حرف‌های الفبای فارسی به‌این‌صورت است:
آ، ا، (أ، [إ،]) ب، پ، ت، ث، ج، چ، ح، خ، د، ذ، ر، ز، ژ، س، ش، ص، ض، ط، ظ، ع، غ، ف، ق، ک، گ، ل، م، ن، و، (ؤ،) ه، (ۀ، ۃ،) ی، (ئ،) ء
- از کاربرد نشانه‌های «ي» و «ك» به‌جای «ی» و «ک» در متن‌های فارسی پرهیز می‌شود.
- الـ آغازین مدخل در ترتیب الفبایی در نظر گرفته نمی‌شود (مثلاً التفهیم... ذیل حرف «ت» می‌آید)، امّا الـ میانی ترکیب، عبارت و جمله در ترتیب الفبایی لحاظ می‌گردد.
- همه‌ی ترکیب‌های یک واژه به‌ترتیب پس‌از آن می‌آیند. برای نمونه آب حیات بلافاصله پس‌از آب می‌آید و نه مثلاً پس‌از آبان (اگر بخواهیم این قاعده را به‌لحاظ صوری تبیین کنیم می‌توان گفت «فاصله» به‌لحاظ ترتیب الفبایی بر همه‌ی حرف‌ها مقدّم است).
- نقطه، ویرگول، دونقطه، پرانتز/کمان و دیگر نشانه‌های سجاوندی در ترتیب الفبایی در نظر گرفته نمی‌شوند.
پیوسته‌نویسی/ جدانویسی و فاصله‌گذاری
درزمینه‌ی پیوسته‌نویسی یا جدانویسی اصل را بر حدّاکثر جدانویسی در واژه‌های فارسی و حدّاکثر پیوسته‌نویسی در واژه‌های غیرفارسی گذاشته‌ایم. درزمینه‌ی فاصله‌گذاری نیز تا جای ممکن تکیه و قاعده‌های صرفی زبان فارسی را در نظر داشته‌ایم. برای راه‌نمایی بیشتر، فرهنگ‌واره‌ی املایی پارسی‌شناسی در آینده در دست‌رس پژوهشگران قرار خواهد گرفت.
حرکت‌گذاری
- در عنوان صفحه و مدخل معمولاً از نشانه‌های فتحه/زبر (ـَ)، کسره/زیر (ـِ)، ضمه/پیش (ـُ)، تنوین جر/دوزیر (ـٍ)، تنوین رفع/دوپیش (ـٌ)، تشدید (ـّ)، سکون (ـْ)، الفک زبرین (ـٰ) و الفک زیرین (ـٖ) استفاده نمی‌شود ولی در توضیح‌های مدخل درصورت لزوم از آن‌ها ـ به‌ویژه از تشدید و کسره‌ی اضافه ـ بهره خواهیم برد. درصورتی‌که چند مدخل هم‌نگاره (/هم‌نویسه/هم‌نگاشت) داشته باشیم در عنوان صفحه نیز از حدّاقلّ حرکت‌گذاری برای تمایز آن‌ها استفاده می‌شود: فِعل، فَعَل.
- مد (در «آ»)، همزه (در «أ»، [«إ»،] «ؤ»، «ئ»)، تنوین نصب («اً/ ـاً»)، سرِیا (در «ۀ/ ـۀ»، درصورت لزوم) و نقطه‌های تای گرد («ة/ ـة»، درصورت لزوم) همواره ـ چه در عنوان صفحه و مدخل و چه در متن آن ـ نوشته می‌شوند.
رسم‌خطّ شعرها و متن‌های کهن
امروزین‌سازی رسم‌خط گاه زیبایی‌های بلاغی برخی بیت‌ها و عبارت‌های کهن را از بین می‌برد؛ مثلاً در مصراع دوش رفتم بدر [= به در] میکده خواب‌آلوده اگر بدر [= به در] را مطابق رسم‌خط قدیم بنویسیم بَدر («ماه تمام») را نیز ـ که در تناسب با دوش است ـ تداعی می‌کند (ایهام تبادر یا تصحیف تناسب). در این‌گونه موردها از امروزین‌سازی رسم‌خط پرهیز می‌کنیم (برای توضیح بیشتر نک. علی جلالی و منوچهر فروزنده فرد، «ملاحظات ویرایش متون کهن با توجّه به ”هنرسازه“ای بدیعی»، فنون ادبی، س١٠، ش٣ (پیاپی: ٢۴)، پاییز ١٣٩٧، ص٩٧-١١۴. بارگیری).
عددها
برای عددهای فارسی از نشانه‌های ۰، ۱، ۲، ۳، ۴، ۵، ۶، ۷، ۸، ۹ استفاده و از نشانه‌های ٤، ٥، ٦ پرهیز می‌شود.
پرهیز از بیگانه‌گرایی
کوشش می‌کنیم واژه‌های بیگانه‌ای را که دارای برابر(های) فارسی رایج هستند به کار نبریم. برای یافتن برابرهای مناسب، از واژه‌های مصوّب فرهنگستان زبان و ادب فارسی و کوشش‌های واژه‌سازان و برخی سره‌نویسان بهره خواهیم برد. این البتّه به‌معنای سره‌نویسی کامل و پرهیز مطلق از واژه‌های عربی نخواهد بود.
هم‌چن‌این می‌کوشیم از جمع‌های شکسته(/ مکسّر)، اسم‌ها و صفت‌های مؤنّث، واژه‌های مثنّا، واژه‌های دارای الف‌ولام و تنوین و دیگر نشانه‌های خاصّ عربی تا جای ممکن پرهیز کنیم.
نشانه‌های واج‌نویسی فارسی معیار امروز
صامت‌ها (همخوان‌ها)
۱. /Ɂ/ ء، ع
۲. /b/ ب
۳. /p/ پ
۴. /t/ ت، ط
۵. /j/ ج
۶. /č/ چ
۷. /x/ خ
۸. /d/ د
۹. /r/ ر
۱۰. /z/ ز، ذ، ض، ظ
۱۱. /ž/ ژ
۱۲. /s/ س، ث، ص
۱۳. /š/ ش
۱۴. /q/ غ، ق
۱۵. /f/ ف
۱۶. /k/ ک
۱۷. /g/ گ
۱۸. /l/ ل
۱۹. /m/ م
۲۰. /n/ ن
۲۱. /v/ و
۲۲. /h/ هـ، ح
۲۳. /y/ ی
- برای آگاهی بیشتر نک. صامت: صامت‌های فارسی.
مصوّت‌ها (واکه‌ها)
۱. /a/ ـَ
۲. /e/ ـِ
۳. /o/ ـُ
۴. /â/ آ
۵. /i/ ای
۶. /u/ او
- /:o/ ـُ کشیده در روشن و گوهر و مانند آن‌ها
- برای آگاهی بیشتر نک. مصوت: مصوت‌های فارسی.
نشانه‌های دیگر
( ) واج درون این نشانه اختیاری است.
( /) واج درون این نشانه می‌تواند جانشین واجِ پیش‌از خود شود.
نشانه‌های واج‌نویسی زبان‌ها و گویش‌های دیگر
واج‌نویسی واژه‌های زبان‌ها و گویش‌های دیگر مطابق منبعی است که واژه از آن نقل می‌شود (مگر به خلاف آن تصریح شود).
نشانه‌های تقطیع تکواژی و توضیح‌های زبان‌شناختی
- مرز تکواژ
= مرز واژه با واژه‌بست
(-) مرز تکواژ محلّ اختلاف است و برخی پژوهشگران ممکن است به وجود مرز قایل نباشند.
(= ) معادل‌های دیگر
[ ] مقوله‌ی دستوری مدخل (عمدتاً شامل این موردهاست: [اسم]، [صفت]، [گروه اسمی]، [اسم خاص])
< > توضیح‌های زبان‌شناختی (شامل املا(ها)ی دیگر، توضیح‌های اصطلاح‌شناختی و ...)
{ } خاستگاه مدخل
کوته‌نوشت‌ها
ج: جلد/ جلدِ
چ: چاپِ
خ: (هجری) خورشیدی/ (هجری) شمسی
س: [درباره‌ی مجلّه‌ها] سالِ
سنج.: بسنجید با
ش: شماره(ها)ی
ص: صفحه(ها)ی
م: میلادی/ مسیحی
نک.: نگاه کنید به
شیوه‌ی ارجاع
ارجاع درون‌متنی
(نام خانوادگی نویسنده، سال انتشار کتاب یا مقاله: شماره‌ی جلد برای کتاب‌های دارای بیش از یک جلد/ شماره‌ی صفحه یا صفحه‌های موردنظر)
- مثال:
(حمیدیان، ۱۳۹۲: ۲/ ۷۵۰)
(صادقی، ۱۳۹۲: ۲۰)
ارجاع برون‌متنی (در فهرست منبع‌ها)
ارجاع به کتاب
ـ نام خانوادگی نویسنده، نام نویسنده، سال انتشار، نام کتاب، شماره‌ی جلد یا شمار مجلّدها، نوبت چاپ، محلّ چاپ، ناشر.
- مثال:
ـ حمیدیان، سعید، ۱۳۹۲، شرح شوق: شرح و تحلیل اشعار حافظ، ۵ج، چ۲، تهران، قطره.
ـ صادقی، علی‌اشرف، ۱۳۹۲، فرهنگ جامع زبان فارسی، ج۱ (آ)، چ۱، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
ارجاع به مقاله در مجلّه‌ها
ـ نام خانوادگی نویسنده، نام نویسنده، سال انتشار، «عنوان مقاله»، نام مجلّه، سال یا دوره‌ی مجلّه، شماره‌ی مجلّه (شماره‌ی پیاپی مجلّه)، شماره‌ی صفحه‌های مقاله.
- مثال:
ـ نجفی، ابوالحسن، ۱۳۹۰، «ذوبحرین، مشکل بزرگ عروض قدیم»، نامه‌ی فرهنگستان، س۱۲، ش۱ (پیاپی: ۴۵)، ص۸ـ۱۵.
ارجاع به مقاله در مجموعه‌ها
ـ نام خانوادگی نویسنده، نام نویسنده، سال انتشار مجموعه [سال نخستین انتشار مقاله]، «عنوان مقاله»، نام مجموعه، نام و نام خانوادگی ویراستار(/ ویراستاران) یا گردآورنده‌ی (/ گردآورندگان) مجموعه، شماره‌ی جلد یا شمار مجلّدها، نوبت چاپ، محلّ چاپ، ناشر، شماره‌ی صفحه‌های مقاله.
- مثال:
ـ باطنی، محمّدرضا، ۱۳۹۹ [۱۳۶۷]، «اجازه بدهید غلط بنویسیم»، درست و غلط در زبان از دیدگاه زبان‌شناسی: مجموعه‌ی مقاله‌ها و نقدها، به‌کوشش فرهاد قربان‌زاده، چ۱، تهران، کتاب بهار، ص۱۹ـ۲۷.
ارجاع به مقاله در دانشنامهها
ـ نام خانوادگی نویسنده، نام نویسنده، سال انتشار مجموعه، «عنوان مقاله»، نام دانشنامه، نام و نام خانوادگی ویراستار(/ ویراستاران) یا سرپرست (/ سرپرستان) دانشنامه، شماره‌ی جلد یا شمار مجلّدها، نوبت چاپ، محلّ چاپ، ناشر، شماره‌ی صفحه‌های مقاله.
- مثال:
ـ خالقی مطلق، جلال، ۱۳۸۸، «رستم»، دانش‌نامه‌ی زبان و ادب فارسی، به‌سرپرستی اسماعیل سعادت، ج۳ (خارزنجی ـ سنایی غزنوی)، چ۱، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ص۳۳۱ـ۳۴۲.
