پارسیشناسی: شیوهنامه
محتویات
- ۱ شیوهنامۀ نگارش مدخل در پارسیشناسی
شیوهنامۀ نگارش مدخل در پارسیشناسی
این صفحه تکمیل خواهد شد.
ترتیب حروف الفبا و نویسههای فرعی خط فارسی
آ، ا، (أ، إ،) ب، پ، ت، ث، ج، چ، ح، خ، د، ذ، ر، ز، ژ، س، ش، ص، ض، ط، ظ، ع، غ، ف، ق، ک، گ، ل، م، ن، و، (ؤ،) ه، (ۀ، ۃ،) ی، (ئ،) ء
- «الـ» آغازین مدخل در ترتیب الفبایی در نظر گرفته نمیشود (مثلاً «التفهیم...» ذیل حرف «ت» میآید)، اما «الـ» میانی ترکیب، عبارت و جمله در ترتیب الفبایی لحاظ میگردد.
- همۀ ترکیبهای یک واژه به ترتیب پس از آن میآیند. برای نمونه «آب حیات» بلافاصله پس از «آب» میآید و نه مثلاً پس از «آبان» (اگر بخواهیم این قاعده را بهلحاظ صوری تبیین کنیم میتوان گفت «فاصله» به لحاظ ترتیب الفبایی بر همۀ حروف مقدم است). در صورتی که صامت میانجی «ی» در ترکیبها وجود داشته باشد، ممکن است بین یک واژه و ترکیبهای آن فاصله بیفتد. برای نمونه «آوای گفتار» بلافاصله پس از «آوا» نمیآید و مدخلهای متعددی بین آنها قرار میگیرد.
- نقطه، ویرگول، دونقطه، کمانک/ پرانتز و دیگر نشانههای سجاوندی در ترتیب الفبایی در نظر گرفته نمیشوند.
پیوستهنویسی/ جدانویسی و فاصلهگذاری
در زمینۀ پیوستهنویسی یا جدانویسی پیرو دستور خط فارسی و فرهنگ املایی خط فارسی هستیم، اما برای یکدستسازی در مواردی که این منابع بیش از یک صورت را صحیح دانستهاند تنها یکی از آن صورتها را معیار قرار میدهیم. برای نمونه، دستور خط فارسی نشانۀ جمع «-ها» را هم بهصورت جدا و هم پیوسته (با تبصرههایی) صحیح میداند ولی ما در همۀ موارد «-ها» را جدا خواهیم نوشت.
دربارۀ فاصلهگذاری نیز عمدتاً پیرو دستور خط فارسی و فرهنگ املایی خط فارسی هستیم.
رسمالخط اشعار و متون کهن
امروزینسازی رسمالخط گاه زیباییهای بلاغی برخی ابیات و عبارات کهن را از بین میبرد؛ مثلاً در مصراع «دوش رفتم بدر [= به در] میکده خوابآلوده» اگر «بدر [= به در]» را مطابق رسمالخط قدیم بنویسیم «بَدر (= ماه تمام)» را نیز تداعی میکند (ایهام تبادر). در اینگونه موارد از امروزینسازی رسمالخط پرهیز کردهایم (برای توضیحات بیشتر نک. علی جلالی و منوچهر فروزنده فرد، «ملاحظات ویرایش متون کهن با توجه به ”هنرسازه“ای بدیعی»، فنون ادبی، س١٠، ش٣ (پیاپی ٢۴)، پاییز ١٣٩٧، ص٩٧-١١۴. بارگیری).
نشانههای واجنویسی فارسی معیار امروز
صامتها (همخوانها)
- /Ɂ/ ء، ع
- /b/ ب
- /p/ پ
- /t/ ت، ط
- /j/ ج
- /č/ چ
- /x/ خ
- /d/ د
- /r/ ر
- /z/ ز، ذ، ض، ظ
- /ž/ ژ
- /s/ س، ث، ص
- /š/ ش
- /q/ غ، ق
- /f/ ف
- /k/ ک
- /g/ گ
- /l/ ل
- /m/ م
- /n/ ن
- /v/ و
- /h/ هـ، ح
- /y/ ی
- برای اطلاعات بیشتر نک. صامت: صامتهای فارسی.
مصوتها (واکهها)
- /a/ ـَ
- /e/ ـِ
- /o/ ـُ
- /â/ آ
- /i/ ای
- /u/ او
- /:o/ ـُ کشیده در روشن و گوهر و مانند آنها
- برای اطلاعات بیشتر نک. مصوت: مصوتهای فارسی.
نشانههای دیگر
( ) واج درون این نشانه اختیاری است.
( /) واج درون این نشانه میتواند جانشین واج پیش از خود شود.
نشانههای واجنویسی زبانها و گویشهای دیگر
واجنویسی واژههای زبانها و گویشهای دیگر مطابق منبعی است که واژه از آن نقل میشود.
نشانههای تقطیع تکواژی و توضیحات زبانشناختی
- مرز تکواژ
= مرز واژه با واژهبست
(-) مرز تکواژ محل اختلاف است و برخی پژوهشگران ممکن است به وجود مرز قائل نباشند.
(= ) معادلهای دیگر
[ ] مقولۀ دستوری مدخل (عمدتاً شامل این موارد است: [اسم]، [صفت]، [گروه اسمی]، [اسم خاص])
< > توضیحات زبانشناختی (شامل املا(ها)ی دیگر، توضیحات اصطلاحشناختی و ...)
{ } خاستگاه مدخل
کوتهنوشتها
ج: جلد/ جلدِ
چ: چاپِ
خ: (هجری) خورشیدی/ (هجری) شمسی
س: [دربارۀ مجلهها] سالِ
سنج.: بسنجید با
ش: شمارۀ
ص: صفحۀ/ صفحههای
م: میلادی/ مسیحی
نک.: نگاه کنید به
شیوۀ ارجاع
ارجاع درونمتنی
(نام خانوادگی نویسنده، سال انتشار کتاب یا مقاله: شمارۀ جلد برای کتابهای دارای بیش از یک جلد/ شمارۀ صفحه یا صفحههای موردنظر)
- مثال:
(حمیدیان، ۱۳۹۲: ۲/ ۷۵۰)
(صادقی، ۱۳۹۲: ۲۰)
ارجاع برونمتنی (در فهرست منابع)
ارجاع به کتاب
ـ نام خانوادگی نویسنده، نام نویسنده، سال انتشار، نام کتاب، شمارۀ جلد یا شمار مجلدات، نوبت چاپ، محل چاپ، ناشر.
- مثال:
ـ حمیدیان، سعید، ۱۳۹۲، شرح شوق: شرح و تحلیل اشعار حافظ، ۵ج، چ۲، تهران، قطره.
ـ صادقی، علیاشرف، ۱۳۹۲، فرهنگ جامع زبان فارسی، ج۱ (آ)، چ۱، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
ارجاع به مقاله در مجلهها
ـ نام خانوادگی نویسنده، نام نویسنده، سال انتشار، «عنوان مقاله»، نام مجله، سال یا دورۀ مجله، شمارۀ مجله (شمارۀ پیاپی مجله)، شمارۀ صفحههای مقاله.
- مثال:
ـ نجفی، ابوالحسن، ۱۳۹۰، «ذوبحرین، مشکل بزرگ عروض قدیم»، نامۀ فرهنگستان، س۱۲، ش۱ (پیاپی ۴۵)، ص۸ـ۱۵.
ارجاع به مقاله در مجموعهها
ـ نام خانوادگی نویسنده، نام نویسنده، سال انتشار مجموعه [سال نخستین انتشار مقاله]، «عنوان مقاله»، نام مجموعه، نام و نام خانوادگی ویراستار(/ ویراستاراان) یا گردآورنده (/ گردآورندگان) مجموعه، شمارۀ جلد یا شمار مجلدات، نوبت چاپ، محل چاپ، ناشر، شمارۀ صفحههای مقاله.
- مثال:
ـ باطنی، محمدرضا، ۱۳۹۹ [۱۳۶۷]، «اجازه بدهید غلط بنویسیم»، درست و غلط در زبان از دیدگاه زبانشناسی: مجموعۀ مقالهها و نقدها، به کوشش فرهاد قربانزاده، چ۱، تهران، کتاب بهار، ص۱۹ـ۲۷.
ارجاع به مقاله در دانشنامهها
ـ نام خانوادگی نویسنده، نام نویسنده، سال انتشار مجموعه، «عنوان مقاله»، نام دانشنامه، نام و نام خانوادگی ویراستار(/ ویراستاراان) یا سرپرست (/ سرپرستان) دانشنامه، شمارۀ جلد یا شمار مجلدات، نوبت چاپ، محل چاپ، ناشر، شمارۀ صفحههای مقاله.
- مثال:
ـ خالقی مطلق، جلال، ۱۳۸۸، «رستم»، دانشنامۀ زبان و ادب فارسی، به سرپرستی اسماعیل سعادت، ج۳ (خارزنجی ـ سنایی غزنوی)، چ۱، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ص۳۳۱ـ۳۴۲.