یادداشت: صلاحکار: تفاوت بین نسخه‌ها
جز |
جز |
||
| سطر ۵: | سطر ۵: | ||
صلاح کار کجا و من خراب کجا؟ | صلاح کار کجا و من خراب کجا؟ | ||
| − | ببین تفاوت ره کز کجاست تا بکجا<sup>۱</sup> ([[حافظ: غزل | + | ببین تفاوت ره کز کجاست تا بکجا<sup>۱</sup> ([[حافظ: غزل ٢]]) |
غلط‌خوانی «صلاحکار» به‌جای «صلاحِ کار» را معمولاً به شاملو نسبت می‌دهند، اما پیش از او الیزابت بریجز (الیزابت داریوش) نیز «صلاح کار» را «صلاحکار» خوانده و به the pious doer ترجمه کرده‌است. ترجمۀ بریجز در اثر معروف آربری (Arberry, 1953 [1947]: 84) چاپ شده و مقدم بر روایت شاملو از دیوان حافظ است (سال چاپ اول کتاب آربری ۱۹۴۷ میلادی [= ۱۳۲۵-۱۳۲۶ خورشیدی] و سال انتشار ویراست دوم آن ۱۹۵۳ میلادی [= ۱۳۳۱-۱۳۳۲ خورشیدی] است درحالی‌که سال چاپ اول و دوم روایت شاملو ۱۳۵۴ خورشیدی است). از دیگر طرفداران خوانش «صلاحکار» می‌توان به جلالیان (۱۳۷۹: ۱/ ۱۲۲-۱۲۳) و حصوری (۱۳۹۰: ۷۸) اشاره کرد<sup>۲</sup>. | غلط‌خوانی «صلاحکار» به‌جای «صلاحِ کار» را معمولاً به شاملو نسبت می‌دهند، اما پیش از او الیزابت بریجز (الیزابت داریوش) نیز «صلاح کار» را «صلاحکار» خوانده و به the pious doer ترجمه کرده‌است. ترجمۀ بریجز در اثر معروف آربری (Arberry, 1953 [1947]: 84) چاپ شده و مقدم بر روایت شاملو از دیوان حافظ است (سال چاپ اول کتاب آربری ۱۹۴۷ میلادی [= ۱۳۲۵-۱۳۲۶ خورشیدی] و سال انتشار ویراست دوم آن ۱۹۵۳ میلادی [= ۱۳۳۱-۱۳۳۲ خورشیدی] است درحالی‌که سال چاپ اول و دوم روایت شاملو ۱۳۵۴ خورشیدی است). از دیگر طرفداران خوانش «صلاحکار» می‌توان به جلالیان (۱۳۷۹: ۱/ ۱۲۲-۱۲۳) و حصوری (۱۳۹۰: ۷۸) اشاره کرد<sup>۲</sup>. | ||
نسخهٔ ۱۵ سپتامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۰:۳۴
۲۲ شهریور ۱۴۰۰
صلاحکار
منوچهر فروزنده فرد
صلاح کار کجا و من خراب کجا؟
ببین تفاوت ره کز کجاست تا بکجا۱ (حافظ: غزل ٢)
غلط‌خوانی «صلاحکار» به‌جای «صلاحِ کار» را معمولاً به شاملو نسبت می‌دهند، اما پیش از او الیزابت بریجز (الیزابت داریوش) نیز «صلاح کار» را «صلاحکار» خوانده و به the pious doer ترجمه کرده‌است. ترجمۀ بریجز در اثر معروف آربری (Arberry, 1953 [1947]: 84) چاپ شده و مقدم بر روایت شاملو از دیوان حافظ است (سال چاپ اول کتاب آربری ۱۹۴۷ میلادی [= ۱۳۲۵-۱۳۲۶ خورشیدی] و سال انتشار ویراست دوم آن ۱۹۵۳ میلادی [= ۱۳۳۱-۱۳۳۲ خورشیدی] است درحالی‌که سال چاپ اول و دوم روایت شاملو ۱۳۵۴ خورشیدی است). از دیگر طرفداران خوانش «صلاحکار» می‌توان به جلالیان (۱۳۷۹: ۱/ ۱۲۲-۱۲۳) و حصوری (۱۳۹۰: ۷۸) اشاره کرد۲.
- پی‌نوشت‌ها
- املای «بکجا» به همین صورت درست است و ضمن مطابقت با رسم‌الخط قدیم، آنچه به‌اصطلاح «عیب غلو» می‌پندارندش نیز با این رسم‌الخط کمتر نمود می‌یابد (نیز نک. حمیدیان، ۱۳۹۲: ۲/ ۷۲۸-۷۳۰). دکتر علی‌اشرف صادقی معتقدند از آنجا که در «تا بکجا» کلمات «تا» و «کجا» دارای تکیه‌اند و «بـ» در میانۀ این دو واژۀ تکیه‌بر قرار می‌گیرد، مصوت پایانی آن تضعیف و به‌صورت مصوت خنثای ǝ تلفظ می‌شود (از افادات شفاهی ایشان). اگر معتقد باشیم که در زمان حافظ «ب» در اینجا ساکن یا با مصوت خنثای ǝ تلفظ می‌شده‌است، باز هم املای «بکجا» پذیرفتنی‌تر است و نمی‌توان آن را به‌صورت امروزین «به کجا» نوشت (برای معایب امروزین‌سازی رسم‌الخط متون قدیم و از جمله شعر حافظ نک. جلالی و فروزنده فرد، ۱۳۹۷).
- بعید نیست شاملو در این خوانش نیز - مانند مسئلۀ کذایی ضحاک - متأثر از حصوری باشد، گرچه نوشتۀ حصوری متأخرتر است. والله اعلم.
- منابع
- جلالی، علی و منوچهر فروزنده فرد (۱۳۹۷). «ملاحظات ویرایش متون کهن با توجه به "هنرسازه"ای بدیعی». فنون ادبی، س۱۰، ش۳ (پیاپی ۲۴)، ص۹۷-۱۱۴.
- جلالیان، عبدالحسین (۱۳۷۹). شرح جلالی بر حافظ. ۴ ج. تهران: یزدان.
- حصوری، علی (۱۳۹۰). «چه جای شکر؟ [پاسخ به نقد منصور پایمرد بر کتاب حافظ از نگاهی دیگر]». جهان کتاب، س۱۶، ش۱-۲ (پیاپی ۲۶۳-۲۶۴)، ص۷۵-۷۹.
- حمیدیان، سعید (۱۳۹۲). شرح شوق. ۵ ج. چاپ دوم. تهران: قطره.
.Arberry, Arthur J. (1953 [1947]). Fifty Poems of Hafiz (Hafiz: Fifty Poems). Cambridge -
این یادداشت پیش‌تر به‌عنوان بخشی از مقاله‌ای با این مشخصات منتشر شده‌است: فروزنده فرد، منوچهر (١٣٩٧). «سلسلۀ پریشان (٢): ده نکته دربارۀ حافظ». فصلنامۀ قلم (کرمانشاه)، ش٨، ص١-١٠. بارگیری
دربارۀ نویسنده و فهرست نوشته‌های دیگر وی در پارسی‌شناسی
