مارتینه، آندره
آندره مارتینه Ɂândere mârtine [اسم خاص] {فرانسوی} (به فرانسوی: André Martinet)
زبان‌شناس نقش‌گرای فرانسوی (۱۹۰۸-۱۹۹۹).
مارتینه در سال ۱۹۰۸ در منطقۀ ساووای فرانسه متولد شد. پدر و مادر وی هر دو معلم بودند. مارتینه از کودکی به مسائل مربوط به زبان و گویش علاقه‌مند بود. از یازده‌سالگی به پاریس رفت و پس از اتمام تحصیلات دانشگاهی خود در سُربن، مدرسۀ عملی مطالعات عالی و کولژ دو فرانس و نیز اقامت یک‌ساله‌ای در آلمان برای تحقیق در زبان‌های ژرمنی، در سال ۱۹۳۷ به اخذ درجۀ دکتری از دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه پاریس (سُربن) نایل آمد. وی در جنگ جهانی دوم اسیر آلمان‌ها شد و در دورۀ اسارت به پژوهش‌های زبان‌شناختی و گویشی خود ادامه داد. پس از پایان جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۴۶ به تشویق یاکوبسن به آمریکا رفت و مدت دو سال ریاست «انجمن بین‌المللی زبان‌های کمکی» را بر عهده گرفت و در ۱۹۴۷ نیز به استادی و ریاست گروه زبان‌شناسی دانشگاه کلمبیا در نیویورک برگزیده شد. وی همچنین چند سال سرپرستی مجلۀ Word «واژه» را بر عهده داشت. مارتینه در سال ۱۹۵۵ به پاریس بازگشت و به‌عنوان استاد زبان‌شناسی عمومی و نیز رئیس «مؤسسۀ زبان‌شناسی» دانشگاه سربن برگزیده شد. وی در سال ۱۹۶۵ مجلۀ La Linguistique «زبان‌شناسی» را بنیاد نهاد و تا پایان عمر خود به پژوهش در زمینۀ زبان‌شناسی ادامه داد تا سرانجام در ۱۹۹۹ در نودویک‌سالگی درگذشت (مارتینه، ١٣٨٠: هفت ـ یازده، مقدمۀ مترجم).
از شاگردان ایرانی مارتینه می‌توان به هرمز میلانیان، ابوالحسن نجفی، علی‌اشرف صادقی، رضا زمردیان، گیتی دیهیم، مرتضی محمودیان و محمد حبیب‌اللهی اشاره کرد (نک. صادقی، ۱۳۸۲: ۱۸). آثاری که شاگردان ایرانی وی پدید آورده‌اند، منابعی سودمند برای شناخت نظریات اوست؛ از میان این آثار به‌ویژه مقالۀ «نظریۀ زبان‌شناسی آندره مارتینه و زبان فارسی» (صادقی، ۱۳۴۸) و کتاب مبانی زبان‌شناسی و کاربرد آن در زبان فارسی (نجفی، ۱۳۵۸) اهمیت بیشتری دارند.
آثار ترجمه‌شده به فارسی
- مارتینه، آندره (۱۳۷۸). اصول زبان‌شناسی عمومی. ترجمۀ علاءالدین گوشه‌گیر. اهواز: دانشگاه شهید چمران.
- مارتینه، آندره (١٣٨٠). مبانی زبان‌شناسی عمومی: اصول و روش‌های زبان‌شناسی نقش‌گرا. ترجمۀ هرمز میلانیان. تهران: هرمس {چ۲: ۱۳۸۷}.
- مارتینه، آندره (١٣٨٠). تراز دگرگونی‌های آوایی. ترجمۀ هرمز میلانیان. تهران: هرمس.
این صفحه تکمیل خواهد شد.
- منابع:
- صادقی، علی‌اشرف (۱۳۴۸). «نظریۀ زبان‌شناسی آندره مارتینه و زبان فارسی». مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی [دانشگاه تهران]، س۱۷، ش۲ (پیاپی ۷۲)، ص۱۴۳-۱۶۰.
- صادقی، علی‌اشرف (۱۳۸۲). «گفت‌وگو با دکتر علی‌اشرف صادقی». جشن‌نامۀ دکتر علی‌اشرف صادقی. به اهتمام امید طبیب‌زاده. تهران: هرمس. ص۳-۱۴۰.
- مارتینه، آندره (١٣٨٠). مبانی زبان‌شناسی عمومی: اصول و روش‌های زبان‌شناسی نقش‌گرا. ترجمۀ هرمز میلانیان. تهران: هرمس {چ۲: ۱۳۸۷}.
- نجفی، ابوالحسن (۱۳۵۸). مبانی زبان‌شناسی و کاربرد آن در زبان فارسی. تهران: دانشگاه آزاد ایران {ویرایش جدید: تهران، نیلوفر}.
منوچهر فروزنده فرد
