یادداشت: مسائل زبانی مربوط به کرونا (٢)
۱۸ آذر ۱۳۹۹
مسائل زبانی مربوط به کرونا
منوچهر فروزنده فرد
٢. «کوید»، «کووید» یا «کویید»؟
واژۀ انگلیسی covid «آمیزه»ای از (یا به زبان ساده‌تر «مخففِ») coronavirus disease یعنی «بیماریِ [ناشی از] ویروس کرونا [١]» است و به همین معنا نیز در فارسی به کار می‌رود. اما املای صحیح آن کدام است؟ امروزه املای «کووید» در رسانه‌های فارسی‌زبان بیشتر به چشم می‌خورد ولی املاهای «کوید» و «کویید» نیز دیده می‌شود و گاه در متنی واحد دو املای مختلف به کار می‌رود که چشم‌آزار و به لحاظ اصول ویراستاری نادرست است (نک. تصویرهای ١، ٢ و ۳). املای «کویید» کاملاً نادرست است، زیرا هیچ شباهتی به تلفظ و نوشتار covid ندارد. از میان «کوید» و «کووید» نیز به نظر نگارنده املای «کوید» به دو دلیل بر «کووید» برتری دارد:
١. گفتیم که covid در واقع آمیزه‌ای از coronavirus disease است. اگر بخواهیم coronavirus disease را به خط فارسی بنویسیم قاعدتاً به‌صورت «کروناویروس[٢] دیزیز» خواهیم نوشت (دربارۀ املای «کرونا» نک. بخش نخست این سلسله نوشتارها). حال اگر بخواهیم از همین املای فارسی «آمیزه»/ «مخفف» بسازیم چه خواهیم کرد؟ «کُـ» را از «کرونا»، «ویـ» را از «ویروس» و «د» را از «دیزیز» می‌گیریم و به املای «کُوید» می‌رسیم. توجه شود که اگر املای «کورونا» را بپذیریم قاعدتاً باید املای «کووید» را نیز درست بدانیم (چون هجای نخست covid در واقع از هجای نخست corona گرفته شده‌است)، اما آنچه در رسانه‌ها می‌بینیم عملاً این است که املاهای «کرونا» و «کووید» بسامد بیشتری دارند و این دو با هم سازگار نیستند. باز هم تأکید می‌کنم که یا «کرونا» و «کوید»، یا «کورونا» و «کووید».
٢. فرهنگستان زبان و ادب فارسی رسماً دربارۀ املای این کلمه اظهارنظر نکرده‌است اما در کانال تلگرامی و وبگاه این نهاد و همچنین در بخشنامه‌ای که دربارۀ معادل‌های فارسی برخی اصطلاحات مرتبط با این ویروس منتشر کرده املای «کوید» به کار رفته‌است.
در پایان بد نیست به این نکته هم اشاره شود که «کوید ـ ١۹» (با خط تیره) نسبت به «کوید ١۹» (بدون خط تیره) ـ که در رسانه‌های فارسی‌زبان دیده می‌شود ـ رسمی‌تر و درست‌تر می‌نماید.
ـ پی‌نوشت‌ها ـ
١. «بیماریِ کروناویروس» درواقع «اضافۀ سببی/ نُشوئی» است و به همین دلیل «ناشی از» را در قلاب قرار دادیم.
٢. می‌دانیم که تلفظ انگلیسی این کلمه «وایرِس» است، اما در زبان فارسی گرایش بر این است که در چنین مواردی خط/ نوشتار را ملاک قرار دهند.
دربارۀ نویسنده و فهرست نوشته‌های دیگر وی در پارسی‌شناسی
صفحۀ مرتبط
یادداشت: مسائل زبانی مربوط به کرونا (١)
