فارسی کرمانی: واژه‌نامه: تفاوت بین نسخه‌ها

از پارسی‌شناسی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(صفحه‌ای تازه حاوی «واژه‌نامۀ مختصر فارسی کرمانی» ایجاد کرد)
 
 
(۲۰ نسخهٔ میانیِ همین کاربر نمایش داده نشده است)
سطر ۱: سطر ۱:
 
واژه‌نامۀ مختصر فارسی کرمانی
 
واژه‌نامۀ مختصر فارسی کرمانی
 +
 +
===آ===
 +
'''آب‌پاش''' ʔâb-pâš آبسه
 +
 +
'''آجیر کردن''' ʔâjir kerd-an <«آجیر» گونه‌ای از  ''آژیر '' فارسی به معنی «زیرک، هوشیار؛ آماده» است (نک. صادقی، ١٣٩٢).> بیدار کردن
 +
 +
'''آدرشکو''' ʔâderešk-u  لرز
 +
 +
'''آدریمون''' ʔâdereymun مسکین
 +
 +
'''آدور''' ʔâdur <شاید از ādur «آذر، آتش» فارسی میانه که مجازاً به علاقۀ مجاورت به این معنی درآمده‌است.> خار
 +
 +
'''آدوربند''' ʔâdur-band آلاچیقی از خار
 +
 +
'''آریک''' ʔârik <گونه‌های دیگر در فارسی: ''آروک''، ''آروگ''، ''اروک''، ''اَروج''؛ نیز سنج. ''آرُک'' به معنی «دندان آسیا» (نک. صادقی، ١٣٩٢)> لثه
 +
 +
'''آستینو''' ʔâstin-u آستینچه، آستینک، پوشش آستین‌مانندی برای بیرون آوردن نان از تنور
 +
 +
'''آسمون‌لحاف''' ʔâsemun-lehâf آسمان‌جل
 +
 +
'''آفک''' ʔâfk تاول
 +
 +
'''آفوک''' ʔâfuk هیچ
 +
 +
'''آگیرا''' ʔâgirâ شاخه‌های کوچک و نازک برای روشن کردن آتش
 +
 +
===الف===
 +
'''ابرام‌خانی''' ʔebrâm-xân-i <ظاهراً منسوب به ابراهیم‌خان ظهیرالدوله، حاکم کرمان> شله‌زرد
 +
 +
'''اسپریچو''' ʔesperiču پرستو
 +
 +
'''اق''' ʔaq اَه
 +
 +
'''اماچو''' ʔomâč-u <''اُماج'' کلمه‌ای ترکی است که در فارسی نیز به معنی «نوعی آش» به کار رفته‌است (نک. انوری، ١٣٨١). + پسوند ـو> نوعی آش، شولی <در کرمان و یزد>
 +
 +
'''اوگرمو''' ʔow-garm-u <«او» گونه‌ای از ''آب'' است.> اشکنه
 +
 +
===ب===
 +
'''بادو''' bâd-u <''باد'' به معنی «تکبر، غرور» که در فارسی معیار نیز به کار می‌رود (نک. انوری، ١٣٨١) + پسوند ـو> متکبر
 +
 +
'''باشو''' bâšu پدربزرگ
 +
 +
'''بلیت''' boleyt ساده، ابله
 +
 +
'''بود''' bud <ظاهراً صفت فاعلی گذشتۀ مرخم از ''بودن'' به معنی «به پایان رسیدن» که در متون قدیم شاهد دارد (نک. پورمختار و فروزنده فرد، ١٣٩٦؛ فروزنده فرد، ١٣٩٩).> کامل؛ همه، کل
 +
 +
===پ===
 +
'''پپرمه''' peperme <از انگلیسی peppermint به معنی «آب‌نبات نعناعی»> (نوعی) آب‌نبات
 +
 +
'''پت''' pot <گونه‌ای از ''پَت'' در فارسی معیار به معنی «کُرک، پشم نرم پشت بز»؛ سنج. ''پتو'' (نک. انوری، ١٣٨١)> مو
 +
 +
'''پرک''' park <ظاهراً از pārak/g «پاره» فارسی میانه> نیم
 +
 +
'''پق''' paq <گونه‌ای از ''پخ'' و ''پَخت'' در فارسی معیار> پهن
 +
 +
===ت===
 +
'''ترده''' tarde <در ''کشف الاسرار'' و برخی متون قدیم نیز بدین معنا به کار رفته‌است (نک. انوری، ١٣٨١؛ رضائی باغ‌بیدی، ١٣٩٢؛ حسن‌دوست، ١٣٩٣).> موریانه
 +
 +
'''ترش‌بالا''' torošbâlâ <ظاهراً در اصل ''ترشی‌پالا''> آبکش
 +
 +
'''تنگفت‌منگفت''' tongoft-mongoft فتنه‌جویی
 +
 +
'''توره''' ture <در برخی متون فارسی نیز به کار رفته‌است (نک. انوری، ١٣٨١)> شغال
 +
 +
===ج===
 +
 +
'''جکیدن''' jek-id-an <ظاهراً گونه‌ای از ''جهیدن''> پریدن
 +
 +
'''جر (جهر)''' ja:r, jahr <ظاهراً از jafra- > jahr > jar و هم‌ریشه با ''ژرف'' فارسی> عمیق
 +
 +
'''جوغن''' juγan <سنج. ''جاون'' در متون قدیم> هاون
 +
 +
'''جهر''' ---> جر
 +
 +
  این صفحه تکمیل خواهد شد.
 +
 +
----
 +
* منابع
 +
 +
- [[انوری، حسن]] (١٣٨١) [سرپرست]. ''فرهنگ بزرگ سخن''. تهران: سخن.
 +
 +
- [[پارسی‌شناسی: مجید باغینی‌پور|باغینی‌پور، مجید]] (زیر چاپ). ''نکته‌هایی پراکنده دربارۀ لهجۀ کرمانی و سایر گونه‌های زبانی استان کرمان''. کرمان: خدمات فرهنگی.
 +
 +
- پورمختار، محسن و [[پارسی‌شناسی: منوچهر فروزنده فرد|منوچهر فروزنده فرد]] (١٣٩٦). «همچو گلبرگ طری بودِ وجود تو لطیف: پیشنهاد خوانشی نو برای بیتی از حافظ بر پایۀ شواهد گویشی». ''شعرپژوهی (بوستان ادب)''، س٩، ش٤ (پیاپی ٣٤)، ص٣٩-٥٦. [http://bayanbox.ir/download/2873255359381312816/%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF.pdf بارگیری]
 +
 +
- [[حسن‌دوست، محمد]] (١٣٩٣). ''[[فرهنگ ریشه‌شناختی زبان فارسی]]''. ٥ج. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
 +
 +
- [[رضائی باغ‌بیدی، حسن]] (١٣٩٢). «حشره‌ای هندواروپایی در زبان‌ها و گویش‌های ایرانی». ''زبان‌ها و گویش‌های ایرانی''، ش٢، ص٢٧-٣٣.
 +
 +
- [[صادقی، علی‌اشرف]] (١٣٩٢) [زیر نظر]. ''[[فرهنگ جامع زبان فارسی]]''. ج۱ (آ). تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
 +
 +
- [[پارسی‌شناسی: منوچهر فروزنده فرد|فروزنده فرد، منوچهر]] (١٣٩٩). «کجا بودنی بود و شد کار بود (تأملی در خوانش و معنای بیتی از گشتاسپ‌نامۀ دقیقی)». ''فصلنامۀ قلم (کرمانشاه)''، ش١٤، ص١٢-١٨. [http://bayanbox.ir/download/160387054051458206/budani.pdf بارگیری]
 +
 +
<pre style="color: blue">مجید باغینی‌پور - منوچهر فروزنده فرد
 +
</pre>
 +
 +
[[پارسی‌شناسی: مجید باغینی‌پور|دربارۀ مجید باغینی‌پور و فهرست نوشته‌های دیگر وی در ''پارسی‌شناسی'']]
 +
 +
[[پارسی‌شناسی: منوچهر فروزنده فرد|دربارۀ منوچهر فروزنده فرد و فهرست نوشته‌های دیگر وی در ''پارسی‌شناسی'']]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۹ اکتبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۸:۴۹

واژه‌نامۀ مختصر فارسی کرمانی

آ

آب‌پاش ʔâb-pâš آبسه

آجیر کردن ʔâjir kerd-an <«آجیر» گونه‌ای از آژیر فارسی به معنی «زیرک، هوشیار؛ آماده» است (نک. صادقی، ١٣٩٢).> بیدار کردن

آدرشکو ʔâderešk-u لرز

آدریمون ʔâdereymun مسکین

آدور ʔâdur <شاید از ādur «آذر، آتش» فارسی میانه که مجازاً به علاقۀ مجاورت به این معنی درآمده‌است.> خار

آدوربند ʔâdur-band آلاچیقی از خار

آریک ʔârik <گونه‌های دیگر در فارسی: آروک، آروگ، اروک، اَروج؛ نیز سنج. آرُک به معنی «دندان آسیا» (نک. صادقی، ١٣٩٢)> لثه

آستینو ʔâstin-u آستینچه، آستینک، پوشش آستین‌مانندی برای بیرون آوردن نان از تنور

آسمون‌لحاف ʔâsemun-lehâf آسمان‌جل

آفک ʔâfk تاول

آفوک ʔâfuk هیچ

آگیرا ʔâgirâ شاخه‌های کوچک و نازک برای روشن کردن آتش

الف

ابرام‌خانی ʔebrâm-xân-i <ظاهراً منسوب به ابراهیم‌خان ظهیرالدوله، حاکم کرمان> شله‌زرد

اسپریچو ʔesperiču پرستو

اق ʔaq اَه

اماچو ʔomâč-u <اُماج کلمه‌ای ترکی است که در فارسی نیز به معنی «نوعی آش» به کار رفته‌است (نک. انوری، ١٣٨١). + پسوند ـو> نوعی آش، شولی <در کرمان و یزد>

اوگرمو ʔow-garm-u <«او» گونه‌ای از آب است.> اشکنه

ب

بادو bâd-u <باد به معنی «تکبر، غرور» که در فارسی معیار نیز به کار می‌رود (نک. انوری، ١٣٨١) + پسوند ـو> متکبر

باشو bâšu پدربزرگ

بلیت boleyt ساده، ابله

بود bud <ظاهراً صفت فاعلی گذشتۀ مرخم از بودن به معنی «به پایان رسیدن» که در متون قدیم شاهد دارد (نک. پورمختار و فروزنده فرد، ١٣٩٦؛ فروزنده فرد، ١٣٩٩).> کامل؛ همه، کل

پ

پپرمه peperme <از انگلیسی peppermint به معنی «آب‌نبات نعناعی»> (نوعی) آب‌نبات

پت pot <گونه‌ای از پَت در فارسی معیار به معنی «کُرک، پشم نرم پشت بز»؛ سنج. پتو (نک. انوری، ١٣٨١)> مو

پرک park <ظاهراً از pārak/g «پاره» فارسی میانه> نیم

پق paq <گونه‌ای از پخ و پَخت در فارسی معیار> پهن

ت

ترده tarde <در کشف الاسرار و برخی متون قدیم نیز بدین معنا به کار رفته‌است (نک. انوری، ١٣٨١؛ رضائی باغ‌بیدی، ١٣٩٢؛ حسن‌دوست، ١٣٩٣).> موریانه

ترش‌بالا torošbâlâ <ظاهراً در اصل ترشی‌پالا> آبکش

تنگفت‌منگفت tongoft-mongoft فتنه‌جویی

توره ture <در برخی متون فارسی نیز به کار رفته‌است (نک. انوری، ١٣٨١)> شغال

ج

جکیدن jek-id-an <ظاهراً گونه‌ای از جهیدن> پریدن

جر (جهر) ja:r, jahr <ظاهراً از jafra- > jahr > jar و هم‌ریشه با ژرف فارسی> عمیق

جوغن juγan <سنج. جاون در متون قدیم> هاون

جهر ---> جر 

  این صفحه تکمیل خواهد شد.
  • منابع

- انوری، حسن (١٣٨١) [سرپرست]. فرهنگ بزرگ سخن. تهران: سخن.

- باغینی‌پور، مجید (زیر چاپ). نکته‌هایی پراکنده دربارۀ لهجۀ کرمانی و سایر گونه‌های زبانی استان کرمان. کرمان: خدمات فرهنگی.

- پورمختار، محسن و منوچهر فروزنده فرد (١٣٩٦). «همچو گلبرگ طری بودِ وجود تو لطیف: پیشنهاد خوانشی نو برای بیتی از حافظ بر پایۀ شواهد گویشی». شعرپژوهی (بوستان ادب)، س٩، ش٤ (پیاپی ٣٤)، ص٣٩-٥٦. بارگیری

- حسن‌دوست، محمد (١٣٩٣). فرهنگ ریشه‌شناختی زبان فارسی. ٥ج. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

- رضائی باغ‌بیدی، حسن (١٣٩٢). «حشره‌ای هندواروپایی در زبان‌ها و گویش‌های ایرانی». زبان‌ها و گویش‌های ایرانی، ش٢، ص٢٧-٣٣.

- صادقی، علی‌اشرف (١٣٩٢) [زیر نظر]. فرهنگ جامع زبان فارسی. ج۱ (آ). تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

- فروزنده فرد، منوچهر (١٣٩٩). «کجا بودنی بود و شد کار بود (تأملی در خوانش و معنای بیتی از گشتاسپ‌نامۀ دقیقی)». فصلنامۀ قلم (کرمانشاه)، ش١٤، ص١٢-١٨. بارگیری 

مجید باغینی‌پور - منوچهر فروزنده فرد

دربارۀ مجید باغینی‌پور و فهرست نوشته‌های دیگر وی در پارسی‌شناسی

دربارۀ منوچهر فروزنده فرد و فهرست نوشته‌های دیگر وی در پارسی‌شناسی

برگرفته از «https://parsishenasi.ir/wiki/index.php?title=فارسی_کرمانی:_واژه‌نامه&oldid=2801»