آغازه

آغازه ʔâqâz-e [اسم] {فارسی}

1. (به انگلیسی: onset) <واژۀ آغازه در برابر onset انگلیسی مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی است.> (= آغازۀ هجا) در آواشناسی، بخشی از هجا که پیش از هسته، یعنی واکۀ هجا، می‌آید و در زبان‌های مختلف ممکن است شامل صفر، یک یا چند همخوان باشد (فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ۱۳۹۷: ۳؛ 276 :Matthews, 2007)، مانند همخوان م /m/ در واژۀ مَن /man/ (در این مثال، واکۀ ـَ /a/ هسته و همخوان ن /n/ پایانه نامیده می‌شود). در زبان فارسی، آغازه تنها از یک همخوان تشکیل می‌شود و حضور آن اجباری است (مدرسی قوامی، ۱۳۹۴: ۱۱؛ نیز نک. نجفی، ۱۳۸۷: ۶۵ به بعد). به عبارت دیگر، در فارسی فقط آغازۀ ساده وجود دارد و نه آغازۀ مرکب.
2. (به انگلیسی: ONSET) یکی از محدودیت‌های نشانداری در نظریۀ بهینگی که طبق آن همۀ هجاها باید آغازه داشته باشند و هجای دارای آغازه در مقایسه با هجای فاقد آغازه بی‌نشان تلقی می‌شود (مدرسی قوامی، همان‌جا). در واقع، مطابق نظریۀ بهینگی بروندادی که در آن التقای واکه‌ها در درونداد با درج همخوان بین دو واکه اصلاح شود بهینه است (بی‌جن‌خان، ۱۳۸۹: ۶۵).
3. (به انگلیسی: acronym) نک. سرنام^۱.

---

• پی‌نوشت

۱. به این معنی تنها در فرهنگ بزرگ سخن (انوری و همکاران، ۱۳۸۱) ضبط شده‌است.

---

• منابع

ـ انوری، حسن و همکاران، ۱۳۸۱، فرهنگ بزرگ سخن، ۸ج، تهران، سخن.

ـ بی‌جن‌خان، محمود، ۱۳۸۹، واج‌شناسی: نظریۀ بهینگی، چ۳، تهران، سمت.

ـ فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ۱۳۹۷، هزارواژۀ زبان‌شناسی (۱)، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

ـ مدرسی قوامی، گلناز، ۱۳۹۴، فرهنگ توصیفی آواشناسی و واج‌شناسی، تهران، علمی.

ـ نجفی، ابوالحسن، ۱۳۸۷، مبانی زبان‌شناسی و کاربرد آن در زبان فارسی، چ۱۰، تهران، نیلوفر.

.Matthews, P. H., 2007, Oxford Concise Dictionary of Linguistics, 2nd ed., Oxford -

منوچهر فروزنده فرد

دربارۀ نویسنده و فهرست نوشته‌های دیگر وی در پارسی‌شناسی