صامت: صامت‌های فارسی: تفاوت بین نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
جز |
جز |
||
| (۱۲ نسخهٔ میانیِ همین کاربر نمایش داده نشده است) | |||
| سطر ۵۸: | سطر ۵۸: | ||
[[نجفی، ابوالحسن|نجفی]] (۱۳۸۷: ۵۶-۵۷) [[صامت]]های فارسی را به گونه‌ای دیگر طبقه‌بندی کرده‌است (نک. جدول ۳). | [[نجفی، ابوالحسن|نجفی]] (۱۳۸۷: ۵۶-۵۷) [[صامت]]های فارسی را به گونه‌ای دیگر طبقه‌بندی کرده‌است (نک. جدول ۳). | ||
| − | [[پرونده:Samet- | + | [[پرونده:Samet-najafi2.PNG|قاب|وسط|جدول ۳. صامت‌های فارسی براساس طبقه‌بندی نجفی © حق نشر: ''پارسی‌شناسی'']] |
بر اساس جدول ۳ توصیف [[صامت]]های فارسی در جدول ۴ آمده‌است: | بر اساس جدول ۳ توصیف [[صامت]]های فارسی در جدول ۴ آمده‌است: | ||
| سطر ۹۸: | سطر ۹۸: | ||
|گ/g || [[کامی]] [[واک‌دار]] | |گ/g || [[کامی]] [[واک‌دار]] | ||
|- | |- | ||
| − | |خ/x || [[ | + | |خ/x || [[نرمکامی]] [[بی‌واک]] |
|- | |- | ||
| − | |غ/q || [[ | + | |غ/q || [[نرمکامی]] [[واک‌دار]] |
|- | |- | ||
|ر/r || [[لرزان]] | |ر/r || [[لرزان]] | ||
| سطر ۱۱۳: | سطر ۱۱۳: | ||
|} | |} | ||
** | ** | ||
| − | جدول ۵ برای راحتی | + | جدول ۵ برای راحتی مراجعۀ خوانندگان به ترتیب حروف الفبا تنظیم شده و توصیف هر [[صامت]] را براساس دیدگاه ثمره، نجفی و لازار به دست می‌دهد (توضیح اینکه اصطلاح «صامت» در ستون نخست با تسامح به کار رفته‌است و برای راحتی مراجعه از خلط [[واج]] و [[نویسه]]/[[حرف]] ناگزیر بوده‌ایم): |
{| | {| | ||
|- | |- | ||
| − | ! صامت !! توصیف براساس دیدگاه ثمره !! توصیف براساس دیدگاه نجفی | + | ! صامت !! توصیف براساس دیدگاه ثمره !! توصیف براساس دیدگاه نجفی !! توصیف براساس دیدگاه لازار |
|- | |- | ||
| − | |ب/b || [[انفجاری]] [[دولبی]] [[واک‌دار]] || [[لبی]] [[واک‌دار]] [[غیرغنه]] | + | |ب/b || [[انفجاری]] [[دولبی]] [[واک‌دار]] || [[لبی]] [[واک‌دار]] [[غیرغنه]] || [[بندشی]] ([[انسدادی]]) [[لبی]] [[واک‌دار]] |
|- | |- | ||
| − | |پ/p || [[انفجاری]] [[دولبی]] [[بی‌واک]] || [[لبی]] [[بی‌واک]] | + | |پ/p || [[انفجاری]] [[دولبی]] [[بی‌واک]] || [[لبی]] [[بی‌واک]] || [[بندشی]] ([[انسدادی]]) [[لبی]] [[بی‌واک]] |
|- | |- | ||
| − | |ت (ط)/t || [[انفجاری]] [[دندانی]] [[بی‌واک]] || [[دندانی]] [[بی‌واک]] | + | |ت (ط)/t || [[انفجاری]] [[دندانی]] [[بی‌واک]] || [[دندانی]] [[بی‌واک]] || [[بندشی]] ([[انسدادی]]) [[دندانی]] [[بی‌واک]] |
|- | |- | ||
|ث || ← س | |ث || ← س | ||
|- | |- | ||
| − | |ج/ǰ (j) || [[انفجاری ـ سایشی]] [[لثوی ـ کامی]] [[واک‌دار]] || [[مرکب]] [[واک‌دار]] | + | |ج/ǰ (j) || [[انفجاری ـ سایشی]] [[لثوی ـ کامی]] [[واک‌دار]] || [[مرکب]] [[واک‌دار]] || [[مرکب]] ([[بندشی ـ سایشی]]) [[پیش‌کامی]] [[واک‌دار]] |
|- | |- | ||
| − | |چ/č (c) || [[انفجاری ـ سایشی]] [[لثوی ـ کامی]] [[بی‌واک]] || [[مرکب]] [[بی‌واک]] | + | |چ/č (c) || [[انفجاری ـ سایشی]] [[لثوی ـ کامی]] [[بی‌واک]] || [[مرکب]] [[بی‌واک]] || [[مرکب]] ([[بندشی ـ سایشی]]) [[پیش‌کامی]] [[بی‌واک]] |
|- | |- | ||
|ح || ← هـ | |ح || ← هـ | ||
|- | |- | ||
| − | |خ/x || [[سایشی]] [[ملازی]] [[بی‌واک]] || [[ | + | |خ/x || [[سایشی]] [[ملازی]] [[بی‌واک]] || [[نرمکامی]] [[بی‌واک]] || [[سایشی]] ([[انقباضی]]) [[نرمکامی]] [[بی‌واک]] |
|- | |- | ||
| − | |د/d || [[انفجاری]] [[دندانی]] [[واک‌دار]] || [[دندانی]] [[واک‌دار]] [[غیرغنه]] | + | |د/d || [[انفجاری]] [[دندانی]] [[واک‌دار]] || [[دندانی]] [[واک‌دار]] [[غیرغنه]] || [[بندشی]] ([[انسدادی]]) [[دندانی]] [[واک‌دار]] |
|- | |- | ||
|ذ || ← ز | |ذ || ← ز | ||
|- | |- | ||
| − | |ر/r || [[لرزشی]] [[لثوی]] [[واک‌دار]] || [[لرزان]] | + | |ر/r || [[لرزشی]] [[لثوی]] [[واک‌دار]] || [[لرزان]] || [[لرزان]] ([[نوک‌زبانی ـ لثوی]]) [[روان]] |
|- | |- | ||
| − | |ز (ذ، ض، ظ)/z || [[سایشی]] [[لثوی]] [[واک‌دار]] || [[صفیری]] [[واک‌دار]] | + | |ز (ذ، ض، ظ)/z || [[سایشی]] [[لثوی]] [[واک‌دار]] || [[صفیری]] [[واک‌دار]] || [[سایشی ـ صفیری]] [[پیش‌کامی ـ لثوی]] [[واک‌دار]] |
|- | |- | ||
| − | |ژ/ž || [[سایشی]] [[لثوی ـ کامی]] [[واک‌دار]] || [[تفشی]] [[واک‌دار]] | + | |ژ/ž || [[سایشی]] [[لثوی ـ کامی]] [[واک‌دار]] || [[تفشی]] [[واک‌دار]] || [[سایشی ـ پاشیده]] [[پیش‌کامی]] [[واک‌دار]] |
|- | |- | ||
| − | |س (ث، ص)/s || [[سایشی]] [[لثوی]] [[بی‌واک]] || [[صفیری]] [[بی‌واک]] | + | |س (ث، ص)/s || [[سایشی]] [[لثوی]] [[بی‌واک]] || [[صفیری]] [[بی‌واک]] || [[سایشی ـ صفیری]] [[پیش‌کامی ـ لثوی]] [[بی‌واک]] |
|- | |- | ||
| − | |ش/š || [[سایشی]] [[لثوی ـ کامی]] [[بی‌واک]] || [[تفشی]] [[بی‌واک]] | + | |ش/š || [[سایشی]] [[لثوی ـ کامی]] [[بی‌واک]] || [[تفشی]] [[بی‌واک]] || [[سایشی ـ پاشیده]] [[پیش‌کامی]] [[بی‌واک]] |
|- | |- | ||
|ص || ← س | |ص || ← س | ||
| سطر ۱۵۹: | سطر ۱۵۹: | ||
|ع || ← ء | |ع || ← ء | ||
|- | |- | ||
| − | |غ (ق)/q || [[انفجاری]] [[ملازی]] [[واک‌دار]] || [[ | + | |غ (ق)/q || [[انفجاری]] [[ملازی]] [[واک‌دار]] || [[نرمکامی]] [[واک‌دار]] || [[بندشی]] ([[انسدادی]]) یا [[سایشی]] ([[انقباضی]]) [[نرمکامی]] [[واک‌دار]] |
|- | |- | ||
| − | |ف/f || [[سایشی]] [[لب‌ودندانی]] [[بی‌واک]] || [[لب‌ودندانی]] [[بی‌واک]] | + | |ف/f || [[سایشی]] [[لب‌ودندانی]] [[بی‌واک]] || [[لب‌ودندانی]] [[بی‌واک]] || [[سایشی]] ([[انقباضی]]) [[لب‌ودندانی]] [[بی‌واک]] |
|- | |- | ||
|ق || ← غ | |ق || ← غ | ||
|- | |- | ||
| − | |ک/k || [[انفجاری]] [[کامی]] [[بی‌واک]] || [[کامی]] [[بی‌واک]] | + | |ک/k || [[انفجاری]] [[کامی]] [[بی‌واک]] || [[کامی]] [[بی‌واک]] || [[بندشی]] ([[انسدادی]]) [[کامی]] [[بی‌واک]] |
|- | |- | ||
| − | |گ/g || [[انفجاری]] [[کامی]] [[واک‌دار]] || [[کامی]] [[واک‌دار]] | + | |گ/g || [[انفجاری]] [[کامی]] [[واک‌دار]] || [[کامی]] [[واک‌دار]] || [[بندشی]] ([[انسدادی]]) [[کامی]] [[واک‌دار]] |
|- | |- | ||
| − | |ل/l || [[روان]] [[لثوی]] [[واک‌دار]] || [[کناری]] | + | |ل/l || [[روان]] [[لثوی]] [[واک‌دار]] || [[کناری]] || [[کناری]] [[روان]] |
|- | |- | ||
| − | |م/m || [[غنه‌ای]] [[دولبی]] [[واک‌دار]] || [[لبی]] [[واک‌دار]] [[غنه]] | + | |م/m || [[غنه‌ای]] [[دولبی]] [[واک‌دار]] || [[لبی]] [[واک‌دار]] [[غنه]] || [[غنه]] ([[خیشومی]]، [[تودماغی]]) [[لبی]] |
|- | |- | ||
| − | |ن/n || [[غنه‌ای]] [[لثوی]] [[واک‌دار]] || [[دندانی]] [[واک‌دار]] [[غنه]] | + | |ن/n || [[غنه‌ای]] [[لثوی]] [[واک‌دار]] || [[دندانی]] [[واک‌دار]] [[غنه]] || [[غنه]] ([[خیشومی]]، [[تودماغی]]) [[دندانی]] |
|- | |- | ||
| − | |و/v || [[سایشی]] [[لب‌ودندانی]] [[واک‌دار]] || [[لب‌ودندانی]] [[واک‌دار]] | + | |و/v || [[سایشی]] [[لب‌ودندانی]] [[واک‌دار]] || [[لب‌ودندانی]] [[واک‌دار]] || [[سایشی]] ([[انقباضی]]) [[لب‌ودندانی]] [[واک‌دار]] |
|- | |- | ||
| − | |هـ (ح)/h || [[سایشی]] [[چاکنایی]] [[بی‌واک]] || [[دمشی]] | + | |هـ (ح)/h || [[سایشی]] [[چاکنایی]] [[بی‌واک]] || [[دمشی]] || [[دمشی]] |
|- | |- | ||
| − | |ی/y || [[روان]] [[کامی]] [[واک‌دار]] || [[نیم‌مصوت]] | + | |ی/y || [[روان]] [[کامی]] [[واک‌دار]] || [[نیم‌مصوت]] || [[نیم‌همخوان]] ([[نیم‌واکه]]) [[پیش‌کامی]] |
|- | |- | ||
| − | |ء (ع)/Ɂ (ʼ) || [[انفجاری]] [[چاکنایی]] [[بی‌واک]] || [[چاکنایی]] | + | |ء (ع)/Ɂ (ʼ) || [[انفجاری]] [[چاکنایی]] [[بی‌واک]] || [[چاکنایی]] || [[بندشی]] ([[انسدادی]]) [[چاکنایی]] |
|} | |} | ||
---- | ---- | ||
* منابع | * منابع | ||
| − | + | ـ [[ثمره، یدالله]]، ١٣٨٨، ''[[آواشناسی زبان فارسی: آواها و ساخت آوایی هجا]]''، ویرایش دوم، چ٨، تهران، [[مرکز نشر دانشگاهی: انتشارات|مرکز نشر دانشگاهی]]. | |
| − | + | ـ [[لازار، ژیلبر]]، ۱۳۸۹، ''[[دستور زبان فارسی معاصر]]''، ترجمۀ [[بحرینی، مهستی|مهستی بحرینی]]، با توضیحات و حواشی [[میلانیان، هرمز|هرمز میلانیان]]، چ٢، تهران، [[هرمس (انتشارات)|هرمس]] | |
| + | |||
| + | ـ [[نجفی، ابوالحسن]]، ۱۳۸۷، ''[[مبانی زبان‌شناسی و کاربرد آن در زبان فارسی]]''، چ۱۰، تهران، [[نیلوفر (انتشارات)|نیلوفر]]. | ||
<pre style="color: blue">منوچهر فروزنده فرد | <pre style="color: blue">منوچهر فروزنده فرد | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۹ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۴۸
در فارسی معیار امروز ٢۳ صامت وجود دارد. صامت‌های فارسی امروز در جدول ١ نشان داده شده‌اند. این جدول از ثمره (١٣٨٨: ٨٠) برگرفته شده‌است و تنها ویژگی واک را به آن افزوده‌ایم.
جدول ١. صامت‌های فارسی براساس طبقه‌بندی ثمره © حق نشر: پارسی‌شناسی - منوچهر فروزنده فرد
جدول ٢ نیز توصیف هر یک از صامت‌ها را براساس جدول ١ به دست می‌دهد:
| صامت | توصیف براساس دیدگاه ثمره |
|---|---|
| ب/b | انفجاری دولبی واک‌دار |
| پ/p | انفجاری دولبی بی‌واک |
| د/d | انفجاری دندانی واک‌دار |
| ت/t | انفجاری دندانی بی‌واک |
| گ/g | انفجاری کامی واک‌دار |
| ک/k | انفجاری کامی بی‌واک |
| غ/q | انفجاری ملازی واک‌دار |
| ء/Ɂ | انفجاری چاکنایی بی‌واک |
| و/v | سایشی لب‌ودندانی واک‌دار |
| ف/f | سایشی لب‌ودندانی بی‌واک |
| ز/z | سایشی لثوی واک‌دار |
| س/s | سایشی لثوی بی‌واک |
| ژ/ž | سایشی لثوی ـ کامی واک‌دار |
| ش/š | سایشی لثوی ـ کامی بی‌واک |
| خ/x | سایشی ملازی بی‌واک |
| هـ/h | سایشی چاکنایی بی‌واک |
| ج/ǰ | انفجاری ـ سایشی لثوی ـ کامی واک‌دار |
| چ/č | انفجاری ـ سایشی لثوی ـ کامی بی‌واک |
| ر/r | لرزشی لثوی واک‌دار |
| م/m | غنه‌ای دولبی واک‌دار |
| ن/n | غنه‌ای لثوی واک‌دار |
| ل/l | روان لثوی واک‌دار |
| ی/y | روان کامی واک‌دار |
نجفی (۱۳۸۷: ۵۶-۵۷) صامت‌های فارسی را به گونه‌ای دیگر طبقه‌بندی کرده‌است (نک. جدول ۳).
جدول ۳. صامت‌های فارسی براساس طبقه‌بندی نجفی © حق نشر: پارسی‌شناسی
بر اساس جدول ۳ توصیف صامت‌های فارسی در جدول ۴ آمده‌است:
| صامت | توصیف براساس دیدگاه نجفی |
|---|---|
| پ/p | لبی بی‌واک |
| ب/b | لبی واک‌دار غیرغنه |
| م/m | لبی واک‌دار غنه |
| ف/f | لب‌ودندانی بی‌واک |
| و/v | لب‌ودندانی واک‌دار |
| ت/t | دندانی بی‌واک |
| د/d | دندانی واک‌دار غیرغنه |
| ن/n | دندانی واک‌دار غنه |
| س/s | صفیری بی‌واک |
| ز/z | صفیری واک‌دار |
| ش/š | تفشی بی‌واک |
| ژ/ž | تفشی واک‌دار |
| چ/c | مرکب بی‌واک |
| ج/j | مرکب واک‌دار |
| ک/k | کامی بی‌واک |
| گ/g | کامی واک‌دار |
| خ/x | نرمکامی بی‌واک |
| غ/q | نرمکامی واک‌دار |
| ر/r | لرزان |
| ل/l | کناری |
| هـ/h | دمشی |
| ی/y | نیم‌مصوت |
| ء/ʼ | چاکنایی |
جدول ۵ برای راحتی مراجعۀ خوانندگان به ترتیب حروف الفبا تنظیم شده و توصیف هر صامت را براساس دیدگاه ثمره، نجفی و لازار به دست می‌دهد (توضیح اینکه اصطلاح «صامت» در ستون نخست با تسامح به کار رفته‌است و برای راحتی مراجعه از خلط واج و نویسه/حرف ناگزیر بوده‌ایم):
- منابع
ـ ثمره، یدالله، ١٣٨٨، آواشناسی زبان فارسی: آواها و ساخت آوایی هجا، ویرایش دوم، چ٨، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
ـ لازار، ژیلبر، ۱۳۸۹، دستور زبان فارسی معاصر، ترجمۀ مهستی بحرینی، با توضیحات و حواشی هرمز میلانیان، چ٢، تهران، هرمس
ـ نجفی، ابوالحسن، ۱۳۸۷، مبانی زبان‌شناسی و کاربرد آن در زبان فارسی، چ۱۰، تهران، نیلوفر.
منوچهر فروزنده فرد
