آغازه: تفاوت بین نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
جز |
جز |
||
| (۱۸ نسخهٔ میانیِ همین کاربر نمایش داده نشده است) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| + | [[پرونده:Persianacademy.PNG|قاب|چپ|این مدخل از واژه‌های مصوب [[فرهنگستان زبان و ادب فارسی]] است.]] | ||
آغازه ʔâqâz-e [اسم] {فارسی} | آغازه ʔâqâz-e [اسم] {فارسی} | ||
| − | #(به انگلیسی: | + | #(به انگلیسی: onset، نشانۀ اختصاری: O) <واژۀ ''آغازه'' در برابر onset انگلیسی مصوب [[فرهنگستان زبان و ادب فارسی]] است.> (= [[آغازۀ هجا]]) در [[آواشناسی]] و [[واج‌شناسی]]، بخشی از [[هجا]] که پیش از [[هسته]]، یعنی [[واکه|واکۀ]] هجا، می‌آید و در زبان‌های مختلف ممکن است شامل صفر، یک یا چند [[همخوان]] باشد (فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ۱۳۹۷: ۳؛ 276 :Matthews, 2007)، مانند همخوان ''م'' /m/ در واژۀ ''مَن'' /man/ (در این مثال، واکۀ ''ـَ'' /a/ ''هسته'' و همخوان ''ن'' /n/ ''[[پایانه]]'' نامیده می‌شود). در زبان [[فارسی]]، آغازه تنها از یک همخوان تشکیل می‌شود و حضور آن اجباری است (مدرسی قوامی، ۱۳۹۴: ۱۱؛ نیز نک. نجفی، ۱۳۸۷: ۶۵ به بعد). به عبارت دیگر، در فارسی فقط [[آغازۀ ساده]] وجود دارد و نه [[آغازۀ مرکب]]. هریک از واج‌های فارسی می‌توانند در جایگاه آغازه قرار گیرند و اینکه ثمره (۱۳۸۸: ۱۱۲) حضور همخوان /ž/ پیش از واکۀ /o/ را از این قاعده مستثنا کرده بر اساسی نیست، زیرا در فارسی در واژه‌های ''ژاژک''، ''ژته''، ''ژرژت''، ''ژژونوم''، ''ژغرافیا''، ''ژوپن''، ''ژوراسیک''، ''ژورنال''، ''ژورنالیزم‌بازی''، ''ژورنالیست''، ''ژورنالیستی''، ''ژورنالیسم'' و ''ژوکر''/''ژکر'' همخوان /ž/ پیش از واکۀ /o/ آمده و صراحتاً نظر وی را نقض می‌کند (نک. انوری و همکاران، ۱۳۸۱، ذیل این واژه‌ها؛ دیهیم، ۱۳۸۷، ذیل این واژه‌ها). |
| − | #(به انگلیسی: acronym) نک. [[سرنام]]. | + | #(به انگلیسی: ONSET) در [[واج‌شناسی]]، یکی از [[محدودیت نشانداری|محدودیت‌های نشانداری]] در [[نظریۀ بهینگی]] که براساس آن وجود آغازه برای همۀ هجاها اجباری است و هجای دارای آغازه در مقایسه با هجای فاقد آغازه [[بی‌نشان]] تلقی می‌شود (مدرسی قوامی، ۱۳۹۴: ۱۱؛ Crystal, 2008: 339). در واقع، مطابق نظریۀ بهینگی [[برونداد]]ی که در آن [[التقای واکه‌ها]] در [[درونداد]] با [[درج همخوان]] بین دو واکه اصلاح شود [[بهینه]] است (بی‌جن‌خان، ۱۳۸۹: ۶۵). |
| + | #(به انگلیسی: acronym) نک. [[سرنام]]<sup>۱</sup>. | ||
| + | ---- | ||
| + | *پی‌نوشت | ||
| + | ۱. به این معنی تنها در ''[[فرهنگ بزرگ سخن]]'' (انوری و همکاران، ۱۳۸۱) ضبط شده‌است. | ||
---- | ---- | ||
| − | * منابع | + | * منابع |
ـ [[انوری، حسن]] و همکاران، ۱۳۸۱، ''[[فرهنگ بزرگ سخن]]''، ۸ج، تهران، [[سخن (انتشارات)|سخن]]. | ـ [[انوری، حسن]] و همکاران، ۱۳۸۱، ''[[فرهنگ بزرگ سخن]]''، ۸ج، تهران، [[سخن (انتشارات)|سخن]]. | ||
| + | |||
| + | ـ [[بی‌جن‌خان، محمود]]، ۱۳۸۹، ''[[واج‌شناسی: نظریۀ بهینگی]]''، چ۳، تهران، [[سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت): انتشارات|سمت]]. | ||
| + | |||
| + | ـ [[ثمره، یدالله]]، ۱۳۸۸، ''[[آواشناسی زبان فارسی: آواها و ساخت آوایی هجا]]''، چ۸، تهران، [[مرکز نشر دانشگاهی: انتشارات|مرکز نشر دانشگاهی]]. | ||
| + | |||
| + | ـ [[دیهیم، گیتی]]، ۱۳۸۷، ''[[فرهنگ آوایی فارسی]]''، چ۲، تهران، [[فرهنگ معاصر (انتشارات)|فرهنگ معاصر]]. | ||
ـ [[فرهنگستان زبان و ادب فارسی]]، ۱۳۹۷، ''[[هزارواژۀ زبان‌شناسی (۱)]]''، تهران، [[فرهنگستان زبان و ادب فارسی: انتشارات|فرهنگستان زبان و ادب فارسی]]. | ـ [[فرهنگستان زبان و ادب فارسی]]، ۱۳۹۷، ''[[هزارواژۀ زبان‌شناسی (۱)]]''، تهران، [[فرهنگستان زبان و ادب فارسی: انتشارات|فرهنگستان زبان و ادب فارسی]]. | ||
ـ [[مدرسی قوامی، گلناز]]، ۱۳۹۴، ''[[فرهنگ توصیفی آواشناسی و واج‌شناسی]]''، تهران، [[علمی (انتشارات)|علمی]]. | ـ [[مدرسی قوامی، گلناز]]، ۱۳۹۴، ''[[فرهنگ توصیفی آواشناسی و واج‌شناسی]]''، تهران، [[علمی (انتشارات)|علمی]]. | ||
| + | |||
| + | ـ [[نجفی، ابوالحسن]]، ۱۳۸۷، ''[[مبانی زبان‌شناسی و کاربرد آن در زبان فارسی]]''، چ۱۰، تهران، [[نیلوفر (انتشارات)|نیلوفر]]. | ||
| + | |||
| + | .Crystal, D., 2008, ''A Dictionary of Linguistics and Phonetics'', 6th ed., Oxford - | ||
| + | |||
| + | .Matthews, P. H., 2007, ''Oxford Concise Dictionary of Linguistics'', 2nd ed., Oxford - | ||
| + | |||
| + | <pre style="color: blue">منوچهر فروزنده فرد | ||
| + | </pre> | ||
| + | |||
| + | [[پارسی‌شناسی: منوچهر فروزنده فرد|دربارۀ نویسنده و فهرست نوشته‌های دیگر وی در ''پارسی‌شناسی'']] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۷ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۲۱:۳۶
این مدخل از واژه‌های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی است.
آغازه ʔâqâz-e [اسم] {فارسی}
- (به انگلیسی: onset، نشانۀ اختصاری: O) <واژۀ آغازه در برابر onset انگلیسی مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی است.> (= آغازۀ هجا) در آواشناسی و واج‌شناسی، بخشی از هجا که پیش از هسته، یعنی واکۀ هجا، می‌آید و در زبان‌های مختلف ممکن است شامل صفر، یک یا چند همخوان باشد (فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ۱۳۹۷: ۳؛ 276 :Matthews, 2007)، مانند همخوان م /m/ در واژۀ مَن /man/ (در این مثال، واکۀ ـَ /a/ هسته و همخوان ن /n/ پایانه نامیده می‌شود). در زبان فارسی، آغازه تنها از یک همخوان تشکیل می‌شود و حضور آن اجباری است (مدرسی قوامی، ۱۳۹۴: ۱۱؛ نیز نک. نجفی، ۱۳۸۷: ۶۵ به بعد). به عبارت دیگر، در فارسی فقط آغازۀ ساده وجود دارد و نه آغازۀ مرکب. هریک از واج‌های فارسی می‌توانند در جایگاه آغازه قرار گیرند و اینکه ثمره (۱۳۸۸: ۱۱۲) حضور همخوان /ž/ پیش از واکۀ /o/ را از این قاعده مستثنا کرده بر اساسی نیست، زیرا در فارسی در واژه‌های ژاژک، ژته، ژرژت، ژژونوم، ژغرافیا، ژوپن، ژوراسیک، ژورنال، ژورنالیزم‌بازی، ژورنالیست، ژورنالیستی، ژورنالیسم و ژوکر/ژکر همخوان /ž/ پیش از واکۀ /o/ آمده و صراحتاً نظر وی را نقض می‌کند (نک. انوری و همکاران، ۱۳۸۱، ذیل این واژه‌ها؛ دیهیم، ۱۳۸۷، ذیل این واژه‌ها).
- (به انگلیسی: ONSET) در واج‌شناسی، یکی از محدودیت‌های نشانداری در نظریۀ بهینگی که براساس آن وجود آغازه برای همۀ هجاها اجباری است و هجای دارای آغازه در مقایسه با هجای فاقد آغازه بی‌نشان تلقی می‌شود (مدرسی قوامی، ۱۳۹۴: ۱۱؛ Crystal, 2008: 339). در واقع، مطابق نظریۀ بهینگی بروندادی که در آن التقای واکه‌ها در درونداد با درج همخوان بین دو واکه اصلاح شود بهینه است (بی‌جن‌خان، ۱۳۸۹: ۶۵).
- (به انگلیسی: acronym) نک. سرنام۱.
- پی‌نوشت
۱. به این معنی تنها در فرهنگ بزرگ سخن (انوری و همکاران، ۱۳۸۱) ضبط شده‌است.
- منابع
ـ انوری، حسن و همکاران، ۱۳۸۱، فرهنگ بزرگ سخن، ۸ج، تهران، سخن.
ـ بی‌جن‌خان، محمود، ۱۳۸۹، واج‌شناسی: نظریۀ بهینگی، چ۳، تهران، سمت.
ـ ثمره، یدالله، ۱۳۸۸، آواشناسی زبان فارسی: آواها و ساخت آوایی هجا، چ۸، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
ـ دیهیم، گیتی، ۱۳۸۷، فرهنگ آوایی فارسی، چ۲، تهران، فرهنگ معاصر.
ـ فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ۱۳۹۷، هزارواژۀ زبان‌شناسی (۱)، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
ـ مدرسی قوامی، گلناز، ۱۳۹۴، فرهنگ توصیفی آواشناسی و واج‌شناسی، تهران، علمی.
ـ نجفی، ابوالحسن، ۱۳۸۷، مبانی زبان‌شناسی و کاربرد آن در زبان فارسی، چ۱۰، تهران، نیلوفر.
.Crystal, D., 2008, A Dictionary of Linguistics and Phonetics, 6th ed., Oxford -
.Matthews, P. H., 2007, Oxford Concise Dictionary of Linguistics, 2nd ed., Oxford -
منوچهر فروزنده فرد
