فرهنگ لغات و اصطلاحات مردم کرمان: تفاوت بین نسخه‌ها
جز |
Baghinipour (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
''فرهنگ لغات و اصطلاحات مردم کرمان'' farhang=e loqât=o Ɂestelâh-ât=e mardom=e kermân [اسم خاص] {فارسی - عربی (لغات، اصطلاحات)} | ''فرهنگ لغات و اصطلاحات مردم کرمان'' farhang=e loqât=o Ɂestelâh-ât=e mardom=e kermân [اسم خاص] {فارسی - عربی (لغات، اصطلاحات)} | ||
| − | کتابی از ابوالقاسم پورحسینی. کتاب با مقدمۀ ناشر چنین آغاز می‌شود: «کرمان علی‌رغم | + | کتابی از ابوالقاسم پورحسینی. کتاب با مقدمۀ ناشر چنین آغاز می‌شود: «کرمان علی‌رغم آن همه غنای معنوی و ارزش‌های مادّی و قدمت تاریخی، مع‌الاسف ناشناخته و مهجور مانده و صد البته تاوان سنگینی را از این بابت پرداخته است.» پس از مقدمه، فهرست مندرجات کتاب آمده است که با نگاهی کوتاه به آن درمی‌یابیم کتاب: الف) «کلید تلفظ کلمات لاتین» دارد که البته منظور راهنمای [[آواشناختی]] برای تلفظ واژه‌ها و اصطلاحات است؛ ب) فهرستی از «لغات» دارد که از حرف الف تا ی تنظیم شده‌اند؛ پ) فهرستی از اصطلاحات دارد که آن‌ها نیز از الف تا ی تنظیم شده‌اند؛ ت) بخشی با عنوان «نکاتی چند دربارۀ کرمان» دارد زیرا به گفتۀ مؤلف «آشنایی با استان کرمان برای هر کرمانی ضروری است» (پورحسینی، ١٣٧٠: ٦٥٨)؛ و ث) «منابع»، که فهرستی از منابع مورد استفادۀ مؤلف است.از آنجا که کتاب پس از وفات مؤلف منتشر شده است، مقدمۀ مؤلف را توضیحات خانمِ طاهره مجد نوابی کامل کرده است. مؤلف در مقدمۀ خود آورده است: «تقریباً چهل‌وسه سال است بدین امر [جمع‌آوری لغات و فرهنگ محلی] اشتغال داشته و از هر همشهری کلمه‌ای شنیده یادداشت کرده و در سفرهای متعددی که به هر کدام از شهرستان‌ها و بخش‌های کرمان نموده لغاتی فراهم آورده...» و متواضعانه اظهار می‌دارد: «ادعا نمی‌کنم که حق مطلب را ادا کرده‌ام...». از توضیحات خانمِ طاهره مجد نوابی نیز چنین برمی‌آید که پس از درگذشت دکتر پورحسینی لغات و اصطلاحات و ضرب‌المثل‌های جدیدی نیز به مطالب گردآوری‌شدۀ قبلی اضافه شده‌است. ایشان همچنین از راهنمایی‌ها و همکاری دکتر [[ثمره، یدالله|یدالله ثمره]] و دکتر [[نعمت‌زاده، شهین|شهین نعمت‌زاده]] نیز «در رفع اشکالات و نواقص لغت‌نامه» استفاده کرده‌اند، هر چند خود نیز اذعان دارند که «شاید ایراداتی وجود داشته باشد که با راهنمایی خوانندگان سخن‌سنج، در تجدید چاپ آینده ا‌ن‌شاءالله حک و اصلاح خواهد شد.» در کلید تلفظ (همان: ٨-٩)، استفاده از /a'/ برای «ع»، و /γ'/ برای «غ» کمی غریب می‌نماید، هر چند در توضیحات (همان: ١٠) آمده است: «کلیۀ کلمات لاتین برای [[واج‌نویسی]] و [[آواشناسی]] مطابق آخرین متد تصویب‌شدۀ اساتید زبان‌شناسی است.» در مجموع، کار گردآوری چنین حجمی از اطلاعات کاری است ارزشمند و سترگ. امّا چند نکتۀ انتقادی برای استفاده در تجدید چاپ این کتاب ذکر می‌گردد. |
#گاهی مدخل‌هایی آورده شده که هیچ توضیحی ندارند، مثلِ «آب: âb»؛ این واژه در فارسی معیار نیز وجود دارد و حتی آوردن آن ضرورتی خاص می‌طلبد، چه رسد به آنکه هیچ توضیحی هم نداشته باشد. | #گاهی مدخل‌هایی آورده شده که هیچ توضیحی ندارند، مثلِ «آب: âb»؛ این واژه در فارسی معیار نیز وجود دارد و حتی آوردن آن ضرورتی خاص می‌طلبد، چه رسد به آنکه هیچ توضیحی هم نداشته باشد. | ||
#در سنّت فرهنگ‌نگاری معمولاً از / برای انتخاب بین دو مورد استفاده می‌شود و استفاده از «یا» و آوردن این «یا» در تلفظ واژه چندان صحیح به نظر نمی‌رسد، مثلِ: «آبدان یا اُودون: âbdan yâ owdun» (البته به‌جای /a/ نیز باید /â/ می‌آمد). متأسفانه در همین شیوه نیز ثباتی دیده نمی‌شود؛ مثلاً: «آش ترف یا تلف: /âše tarf talf/»، یا «آشی یا هاشیه: /âši-hâšie/ (استفاده از خط فاصله). | #در سنّت فرهنگ‌نگاری معمولاً از / برای انتخاب بین دو مورد استفاده می‌شود و استفاده از «یا» و آوردن این «یا» در تلفظ واژه چندان صحیح به نظر نمی‌رسد، مثلِ: «آبدان یا اُودون: âbdan yâ owdun» (البته به‌جای /a/ نیز باید /â/ می‌آمد). متأسفانه در همین شیوه نیز ثباتی دیده نمی‌شود؛ مثلاً: «آش ترف یا تلف: /âše tarf talf/»، یا «آشی یا هاشیه: /âši-hâšie/ (استفاده از خط فاصله). | ||
نسخهٔ ۲۴ اکتبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۲:۰۷
فرهنگ لغات و اصطلاحات مردم کرمان farhang=e loqât=o Ɂestelâh-ât=e mardom=e kermân [اسم خاص] {فارسی - عربی (لغات، اصطلاحات)}
کتابی از ابوالقاسم پورحسینی. کتاب با مقدمۀ ناشر چنین آغاز می‌شود: «کرمان علی‌رغم آن همه غنای معنوی و ارزش‌های مادّی و قدمت تاریخی، مع‌الاسف ناشناخته و مهجور مانده و صد البته تاوان سنگینی را از این بابت پرداخته است.» پس از مقدمه، فهرست مندرجات کتاب آمده است که با نگاهی کوتاه به آن درمی‌یابیم کتاب: الف) «کلید تلفظ کلمات لاتین» دارد که البته منظور راهنمای آواشناختی برای تلفظ واژه‌ها و اصطلاحات است؛ ب) فهرستی از «لغات» دارد که از حرف الف تا ی تنظیم شده‌اند؛ پ) فهرستی از اصطلاحات دارد که آن‌ها نیز از الف تا ی تنظیم شده‌اند؛ ت) بخشی با عنوان «نکاتی چند دربارۀ کرمان» دارد زیرا به گفتۀ مؤلف «آشنایی با استان کرمان برای هر کرمانی ضروری است» (پورحسینی، ١٣٧٠: ٦٥٨)؛ و ث) «منابع»، که فهرستی از منابع مورد استفادۀ مؤلف است.از آنجا که کتاب پس از وفات مؤلف منتشر شده است، مقدمۀ مؤلف را توضیحات خانمِ طاهره مجد نوابی کامل کرده است. مؤلف در مقدمۀ خود آورده است: «تقریباً چهل‌وسه سال است بدین امر [جمع‌آوری لغات و فرهنگ محلی] اشتغال داشته و از هر همشهری کلمه‌ای شنیده یادداشت کرده و در سفرهای متعددی که به هر کدام از شهرستان‌ها و بخش‌های کرمان نموده لغاتی فراهم آورده...» و متواضعانه اظهار می‌دارد: «ادعا نمی‌کنم که حق مطلب را ادا کرده‌ام...». از توضیحات خانمِ طاهره مجد نوابی نیز چنین برمی‌آید که پس از درگذشت دکتر پورحسینی لغات و اصطلاحات و ضرب‌المثل‌های جدیدی نیز به مطالب گردآوری‌شدۀ قبلی اضافه شده‌است. ایشان همچنین از راهنمایی‌ها و همکاری دکتر یدالله ثمره و دکتر شهین نعمت‌زاده نیز «در رفع اشکالات و نواقص لغت‌نامه» استفاده کرده‌اند، هر چند خود نیز اذعان دارند که «شاید ایراداتی وجود داشته باشد که با راهنمایی خوانندگان سخن‌سنج، در تجدید چاپ آینده ا‌ن‌شاءالله حک و اصلاح خواهد شد.» در کلید تلفظ (همان: ٨-٩)، استفاده از /a'/ برای «ع»، و /γ'/ برای «غ» کمی غریب می‌نماید، هر چند در توضیحات (همان: ١٠) آمده است: «کلیۀ کلمات لاتین برای واج‌نویسی و آواشناسی مطابق آخرین متد تصویب‌شدۀ اساتید زبان‌شناسی است.» در مجموع، کار گردآوری چنین حجمی از اطلاعات کاری است ارزشمند و سترگ. امّا چند نکتۀ انتقادی برای استفاده در تجدید چاپ این کتاب ذکر می‌گردد.
- گاهی مدخل‌هایی آورده شده که هیچ توضیحی ندارند، مثلِ «آب: âb»؛ این واژه در فارسی معیار نیز وجود دارد و حتی آوردن آن ضرورتی خاص می‌طلبد، چه رسد به آنکه هیچ توضیحی هم نداشته باشد.
- در سنّت فرهنگ‌نگاری معمولاً از / برای انتخاب بین دو مورد استفاده می‌شود و استفاده از «یا» و آوردن این «یا» در تلفظ واژه چندان صحیح به نظر نمی‌رسد، مثلِ: «آبدان یا اُودون: âbdan yâ owdun» (البته به‌جای /a/ نیز باید /â/ می‌آمد). متأسفانه در همین شیوه نیز ثباتی دیده نمی‌شود؛ مثلاً: «آش ترف یا تلف: /âše tarf talf/»، یا «آشی یا هاشیه: /âši-hâšie/ (استفاده از خط فاصله).
- تلفظ برخی مدخل‌ها اصلاً آورده نشده است؛ مثلاً: «آش رشته کرمانی».
- ظاهراً محدودۀ گردآوری لغات و اصطلاحات، استان کرمان، و نه شهر کرمان، بوده است. این امر خود باعث بروز این ابهام می‌گردد که آیا واژه‌هایی که محل کاربردشان ذکر نشده است، در تمامِ شهرستان‌های استان کرمان کاربرد دارند، یا تنها در شهر کرمان از آن‌ها استفاده می‌شود. گفتنی است که در مواردی محل کاربرد صراحتاً آمده است، مثلِ: «قود: /qud/: شاخۀ وسط خرما که چون آب به آن برسد خشک می‌شود [.] در شهداد کود kud یا قوس qous گویند»، مشخص نیست که در کدام شهرستان‌ها «قود» گفته می‌شود. البته در برخی مدخل‌ها «بعضی نقاط» آمده است که کاملاً مبهم است: «آرشنگ: /âršeng/: خوشۀ خرمایی که دانه‌های آن چیده شده و در بعضی نقاط به آن شنگله /šegele/ گویند («ن» نیز در واج‌نویسی نیامده است).
- آوردن برخی توضیحات برای برخی مدخل‌ها چندان ضروری نمی‌نماید؛ مثلاً: «قیلون، قلیان: /qaylun/: که در کرمان با سفال یا کاشی می‌سازند.» اگر تنها تلفظ خاصِّ این واژۀ آشنا برای فارسی‌زبانان مد نظر باشد، کافی بود نوشته شود: «قیلون /qaylun/: قلیان».
- ارجاعِ بینِ‌مدخلی نیز چندان یکدست نیست. امروزه از علامتِ ← برای ارجاع استفاده می‌شود، ولی در این کتاب به صورت توضیحی «به ... مراجعه شود» آورده‌اند که تنها حجم کتاب را زیادتر می‌کند: «گیسلو: /giselu/: گل‌مژه، سنده سلام، رفع آن را با دعا (باداف) گویند. به باداف مراجعه شود.»
- با وجود تلاش ستودنی دکتر پورحسینی برخی واژه‌ها و اصطلاحات کرمانی (حتّی فارسی کرمانی شهر کرمان) در این مجموعه نیامده است؛ مثلاً: «تُنگفت‌مُنگفت: /tongoft mongoft/، که به معنی فتنه‌جویی به کار می‌رود یا «مُوَدی: /movadi/»، که به معنی مدعی و طلبکار به کار می‌رود. در هر صورت، تجدید چاپ این کتاب بسیار ضروری است، امّا امید است با مشورت با فرهنگ‌نگاران نبود حضور مؤلف گرانقدر آن جبران گردد و فرهنگی مطابق با معیارهای امروزی فرهنگ‌نویسی از واژه‌ها و اصطلاحات کرمانی حاصل آید.
- منبع
- پورحسینی، ابوالقاسم (١٣٧٠). فرهنگ لغات و اصطلاحات مردم کرمان. کرمان: مرکز کرمان‌شناسی.
مجید باغینی‌پور
