واو مجهول
واو مجهول vâv=e majhul [گروه اسمی] {عربی (واو، مجهول) - فارسی}
(= واو تاریک۱) در دستور سنتی و مطالعات زبان‌شناسی تاریخی، مصوت کشیدۀ ō که در فارسی میانه و فارسی دری، تا حدود قرن نهم (نک. صادقی، ١٣٥٧: ١٢٩)، به‌عنوان واجی مستقل در تقابل با مصوت ū، یعنی واو معروف، وجود داشته و سپس با آن ادغام شده‌است و در فارسی معیار امروز اثری از آن نیست (اگرچه در برخی گونه‌های دیگر زبان فارسی، مانند فارسی افغانستان، وجود دارد؛ نک. خانلری، ، ١٣٦٥: ٢/ ٥٢؛ ابوالقاسمی، ١٣٧٣: ٢٨٩-٢٩٠). این مصوت را به دلیل آنکه در عربی ناشناخته بوده «مجهول» نامیده‌اند (سنج. واو معروف). مصوت ō عمدتاً بازماندۀ مصوت مرکب au در ایرانی باستان است (برای نمونه، واژۀ «رود» فارسی بازماندۀ rōd فارسی میانه و آن بازماندۀ -rautah فارسی باستان است). شاعران متقدم و مقلدان متأخر آنها کلماتی را که مصوت پایانی آنها واو مجهول بوده با کلماتی که مصوت پایانی‌شان واو معروف بوده قافیه نمی‌کرده‌اند (نک. شمیسا، ١٣٨٣: ١٤٠). یکی از منابعی که نیز نک. واو معروف، یای مجهول، یای معروف.
- پی‌نوشت
۱. «واو تاریک» پیشنهاد خالقی مطلق (۱۳۹۸) است.
- منابع اصلی
ـ ابوالقاسمی، محسن، ۱۳۷۳، تاریخ زبان فارسی، تهران، سمت.
ـ خالقی مطلق، جلال، ۱۳۹۸، واج‌شناسی شاهنامه: پژوهشی در خوانش واژگان شاهنامه، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار و سخن.
ـ خانلری، پرویز، ۱۳۶۵، تاریخ زبان فارسی، ٣ج، تهران، نشر نو.
ـ شمیسا، سیروس، ۱۳۸۳، آشنایی با عروض و قافیه، ویراست ٣، تهران، میترا.
ـ صادقی، علی‌اشرف، [۱۳۵۷]، تکوین زبان فارسی، تهران، دانشگاه آزاد ایران.
- منابع دیگر
ـ چنگیزی، احسان، ۱۳۹۵، فرهنگ توصیفی دستور تاریخی، تهران، علمی.
ـ طباطبایی، علاءالدین، ۱۳۹۵، فرهنگ توصیفی دستور زبان فارسی، تهران، فرهنگ معاصر.
ـ نغزگوی کهن، مهرداد، ۱۳۹۳، فرهنگ توصیفی زبان‌شناسی تاریخی، با همکاری شادی داوری. تهران، علمی.
منوچهر فروزنده فرد
